Alojzy Horak

---

Życiorys

W sierpniu 1914 roku Alojzy Horak został zmobilizowany do cesarskiej i królewskiej armii, co rozpoczęło jego wojskową karierę. W 1915 roku niestety odniósł poważną ranę od wybuchowego pocisku karabinowego, co skutkowało utratą mięśni i tym samym unieruchomieniem go w służbie frontowej. Po opuszczeniu szpitala pełnił rolę dowódcy kompanii w austro-węgierskich jednostkach tyłowych, chroniąc linie kolejowe na Wołyniu, a jego awans zatrzymał się na stopniu porucznika.

2 marca 1920 roku został awansowany do stopnia kapitana w piechocie, jednakże z zastrzeżeniem, że awans ten będzie warunkowy do momentu zakończenia prac przez Komisję Weryfikacyjną, co miało miejsce 1 grudnia 1919 roku, tym razem bez pominięcia stopnia porucznika. W 1922 roku pełnił służbę w Referacie Wyszkolenia Wydziału I Regulaminów i Wyszkolenia Oddziału III Sztabu Generalnego, będąc pod bezpośrednim dowództwem majora Mariana Porwita. Szefem Wydziału I był podpułkownik Janusz Gąsiorowski, a szefem Oddziału III pułkownik SG Marian Kukiel.

Pozostawiając po sobie trwały ślad w historii, pułkownik Marian Porwit wspominał Alojzego Horaka jako wybitną postać wśród oficerów dwudziestolecia. Zauważył on, że Horak podchodził do swoich zadań z niezmierną powagą oraz skrupulatnością. Po zakończeniu służby na uczestnictwo w Wyższej Szkole Wojennej, stał się słuchaczem III promocji w latach 1922-1924. Jednak ich drogi życiowe już się nie skrzyżowały. Horak miał wziąć aktywny udział w działaniach obronnych w 1939 roku, walcząc w Armii Krajowej, gdzie ostatecznie zapłacił najwyższą cenę, zostając rozstrzelanym przez Niemców.

3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu majora, z datą starszeństwa na 1 czerwca 1919 roku oraz 497. miejscem w korpusie oficerów piechoty. Jego oddziałem macierzystym był wówczas 5 pułk piechoty Legionów w Wilnie. W latach 1922-1924 studiował na III Kursie Normalnym Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Kolega szkolny, pułkownik Jan Rzepecki, wspominał, że podczas egzaminów 1922 roku, Horak wyróżniał się zarówno inteligencją, jak i ujmującą osobowością.

1 października 1924 roku, po ukończeniu kursu, uzyskał tytuł naukowy oficera Sztabu Generalnego i został przydzielony do Oddziału V Personalnego Sztabu Generalnego. W trakcie swojej służby oraz nauki w Wyższej Szkole Wojennej, był nadal oficerem 27 pułku piechoty w Częstochowie. W lutym 1926 roku objął stanowisko szefa sztabu 4 Dywizji Piechoty w Toruniu.

11 czerwca 1927 roku przeniesiono go do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr IX w Brześciu, gdzie został szefem Oddziału Ogólnego. 23 stycznia 1928 roku awansował na podpułkownika, a pięć miesięcy później na II oficera sztabu Inspektoratu Armii we Lwowie. W grudniu 1929 roku objął stanowisko szefa Biura Ogólno Organizacyjnego Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie, gdzie jego przełożonymi byli między innymi generał brygady Tadeusz Kasprzycki oraz marszałek Polski Józef Piłsudski.

28 czerwca 1933 roku został mianowany dowódcą 73 pułku piechoty w Katowicach. W 1935 roku, w obliczu narastającego napięcia politycznego, znalazł się w dyspozycji szefa Biura Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych, a następnie w 1935 roku przeszedł w stan nieczynny. Przed wybuchem II wojny światowej, pełnił funkcję zastępcy pułkownika dyplomowanego Bronisława Rakowskiego, szefa Wojskowego Biura Historycznego w Warszawie.

5 września 1939 roku, po wybuchu wojny, objął stanowisko szefa biura i zorganizował jego ewakuację. Już 6 września udał się do Brześcia, przekształcając sytuację kryzysową w działania ratunkowe. 9 września jego zadaniem była dalsza ewakuacja biura i archiwum, które transportowano kolejowo z Brześcia do Złoczowa przez Pińsk, Łuniniec, Sarny oraz Równe. Tego samego dnia, przekazując dowództwo swojego biura majorowi Ottonowi Laskowskiemu, podjął nowe obowiązki jako szef sztabu dowódcy Zgrupowania „Brześć”, generała brygady w stanie spoczynku Konstantego Plisowskiego.

W dniach 14-17 września Zgrupowanie „Brześć” odpierało atak niemieckiego XIX Korpusu Pancernym, dowodzonego przez generała porucznika Heinza Guderiana. Kiedy zgrupowanie zmuszone było do wycofania się z twierdzy, przepisaną strategię mógł dalej realizować Horak, marsz w kierunku południowo-zachodnim na Janów Lubelski doprowadził ich do zagrożonego miejscu. 25 września zgrupowanie zaliczyło krwawe starcia z niemiecką 27 Dywizją Piechoty oraz 2 października oddało broń przed nacierającymi Sowietami.

W październiku 1939 roku Alojzy Horak kierował Służbą Zwycięstwu Polski powiatu warszawskiego, a w styczniu 1940 roku objął stanowisko szefa sztabu oraz później, wiosną tego samego roku, został komendantem Okręgu Warszawa-Województwo ZWZ. Zainicjował wówczas wydawanie tajnych pism „Tygodnik Informacyjny” oraz „Nowa Armia Nowej Polski”. Po wojnie, 1 grudnia 1941 roku, pracował w Wojskowym Biurze Historycznym BIP KG AK. Jako autor był odpowiedzialny za opracowanie „Kampania wrześniowa w oświetleniu niemieckim” oraz „Edward Rydz – Generalny Inspektor Sił Zbrojnych i Naczelny Wódz, przed i podczas kampanii wrześniowej” wydanych w 1941 i 1943 roku.

Od 1 sierpnia 1942 roku stał na czele Wydziału Wyszkolenia Komendy Głównej BCh, gdzie redagował pismo „Powstaniec” i napisał podręcznik „Kurs szeregowych”. Niestety został aresztowany 10 listopada 1942 roku, a 12 lutego 1943 roku poniósł śmierć, rozstrzelany przez Niemców w Lasach Chojnowskich pod Stefanowem.

Alojzy Horak posługiwał się pseudonimami „Nestorowicz”, „Neuman”, „Majewski”, „Witold Młot” oraz tożsamościami Dietrich i Justyn Małecki. W 1946 roku podczas ekshumacji ofiar egzekucji w Lasach Chojnowskich, odnaleziono jego szczątki. Ostatecznie spoczął na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A 6-prawa strona-1).

Ordery i odznaczenia

Alojzy Horak, postać znacząca w historii Polski, został odznaczony wieloma prestiżowymi wyróżnieniami. Poniżej przedstawiamy szczegółową listę nagród i odznaczeń, które mu przyznano:

• Order Krzyża Grunwaldu II klasy (pośmiertnie, 19 lipca 1946),
• Krzyż Niepodległości (13 kwietnia 1931),
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (9 listopada 1932),
• Krzyż Walecznych (trzykrotnie),
• Srebrny Krzyż Zasługi (28 lutego 1925),
• Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi,
• Odznaka Pamiątkowa Dawnych Harcerzy Małopolskich (1937).

---

Oceń: Alojzy Horak

---