Franciszek Matejko

---

Życiorys

Pochodzenie i wykształcenie

Franciszek Matejko, urodzony 10 października 1828 roku w Krakowie, był najstarszym z jedenaściorga dzieci Franciszka Ksawerego Matejki, czeskiego imigranta, oraz Joanny Karoliny z domu Rosberg, córki niemieckiego rzemieślnika. Wczesne lata spędził w rodzinnym mieście, gdzie uczęszczał do Liceum św. Anny w okresie 1840–1845, co stanowiło fundament jego wykształcenia.

Po zdobyciu matury w 1845 roku, rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie zgłębiał historię pod okiem Michała Wiszniewskiego. Mimo że nie uczestniczył aktywnie w powstaniu krakowskim z 1846 roku, jego pragnienie nauki i wiedzy trwało dalej. W latach 1847–1851 kontynuował edukację na Wydziale Prawa.

W 1850 roku wyjechał do Pragi, co pozwoliło mu na studia z zakresu filologii klasycznej oraz słowiańskiej. W tym czasie opublikował tłumaczenie dwóch pieśni epickich, które znalazły swoje miejsce w zbiorze prac wydanym przez A. Popowicza. Po powrocie do Krakowa w 1852 roku, kontynuował studia na Wydziale Filozoficznym, specjalizując się w bibliografii i filologii klasycznej, uzyskując tytuł doktora praw 7 stycznia 1865 roku na podstawie rozprawy pt. Rzecz o pojęciu prawa w starożytności klasycznej.

Praca w Bibliotece Jagiellońskiej

W 1860 roku Franciszek Matejko rozpoczął pracę w Bibliotece Jagiellońskiej jako pomocnik, a wkrótce awansował na kustosza w 1868 lub 1869 roku, pozostając na tym stanowisku do 1873 roku. Do jego obowiązków należała opieka nad czytelnią oraz prace związane z katalogowaniem rękopisów i publikacji naukowych. Na pamiątkę jubileuszu uczelni, w 1864 roku opublikował pracę zatytułowaną Dzieje Biblioteki Uniwersyteckiej w Krakowie, która znalazła się w zbiorze Zakłady uniwersyteckie w Krakowie.

Działalność naukowa

Matejko był osobą o szerokich zainteresowaniach naukowych. Chociaż początkowo zagłębiał się w dzieje Polski, z czasem jego prace skupiły się na historii języków oraz piśmiennictwa narodów słowiańskich, w tym Serbów, Czechów, Chorwatów i Bułgarów. W ciągu swojego życia napisał wiele rozpraw, które ukazały się głównie w warszawskich i krakowskich czasopismach, takich jak Biblioteka Warszawska.”, oraz Przegląd Polski.

Matejko tłumaczył prace czeskich historyków, takich jak F. Palacký, a także opublikował Narodowe pieśni serbskie. Od 1868 roku był członkiem Oddziału Nauk Moralnych Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, gdzie brał udział w organizacji komisji bibliograficznej oraz historycznej. Jego działalność w tym zakresie potwierdza fakt, że w 1872 roku został mianowany członkiem nadzwyczajnym Akademii Umiejętności, a jego habilitacja z zakupu systemu bibliograficznego miała miejsce w 1868 roku.

Pomimo starań o uzyskanie stanowiska profesora nadzwyczajnego w 1870 roku, jego dorobek naukowy nie zyskał uznania recenzenta, Józefa Szujskiego, co miało wpływ na jego dalszą karierę. Ministerstwo Oświaty odrzuciło pomysł utworzenia nowej katedry bibliografii, co definitywnie zamknęło przed nim drzwi do kariery akademickiej.

Choroba i śmierć

Franciszek Matejko nie cieszył się dobrym zdrowiem, a intensywna praca prowadziła do wyczerpania sił. Pod koniec 1870 roku cierpiał z powodu choroby oczu, a wkrótce potem zaczęły się problemy psychiczne, które były skutkiem niespodziewanego fiaska w zdobyciu profesury. Mimo iż w początkowej fazie schorzenie nie krępowało jego działalności, wymagało leczenia zarówno w Krakowie, jak i w szpitalu w Steinhof pod Wiedniem.

Niestety, zabiegi terapeutyczne nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Matejko zmarł 18 marca 1873 roku w wiedeńskim szpitalu. Na jego życzenie, ciało zostało przewiezione do Krakowa, gdzie spoczęło na cmentarzu Rakowickim.

Życie prywatne

Matejko znacząco wpływał na życie swojego młodszego brata, Jana, szczególnie w jego dzieciństwie. Pomagał mu w nauce czytania oraz pisania, a także zmobilizował do zmiany szkoły, gdy ta nie spełniała jego potrzeb. Zachęcał go do odkrywania historii poprzez lekturę, wspierając rozwój talentu artystycznego, przynosząc mu materiały do kopiowania i pomagał w zgłębianiu sztuki.

W 1851 roku wraz z Szymonem Darowskim, przekonał ojca do pozwolenia na zapisanie Jana do Szkoły Sztuk Pięknych. W kolejnych latach był nie tylko doradcą, ale i wsparciem finansowym dla młodszego brata. W 1861 roku Jan wykonał portret swojego brata, który posłużył mu w późniejszym obrazie Polonia.

Matejko nie był zwolennikiem małżeństwa brata z Teodorą Giebułtowską. Mimo to przejawiał swoją obecność na ceremonii ślubnej. Podczas gdy Jan kupował od rodzeństwa dom przy Floriańskiej, Franciszek decydując o administracji budynkiem od śmierci ojca, również wyrażał swoje sprzeciw.

Matejko nigdy się nie ożenił, choć według przekazu starał się o rękę córki Spirydiona Podlowskiego. Z biegiem czasu objawy choroby psychicznej stawały się coraz poważniejsze, co prowadziło do przekonań, że jest Mesjaszem. Dodatkowo, Matejko prezentował znaki zazdrości o sukcesy swojego brata, a sam próbował tworzyć obrazy, jednak nie odnosił sukcesów. Jego kryzys psychiczny zakończył się hospitalizacją, a ostatnie miesiące życia spędził w szpitalu pod opieką bliskich, w tym Jana i Edmunda.

---

Oceń: Franciszek Matejko

---