Roman Ingarden

---

Życiorys

Roman Ingarden, syn inżyniera hydrologa Romana Kajetana Ingardena oraz Witosławy z domu Radwańskiej (1854–1931), urodził się w rodzinie, w której nauka i intelekt były wysoko cenione. W 1911 roku, zdobijając najwyższe noty, zdał egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie. Jego dalsza edukacja obejmowała studia z zakresu filozofii i matematyki, które odbywały się zarówno we Lwowie, jak i w Getyndze. W 1918 roku otrzymał stopień doktora, broniąc rozprawy pod okiem znanego filozofa Edmunda Husserla.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Ingarden zajął się edukacją, pełniąc funkcję profesora w gimnazjach w Lublinie, Warszawie oraz Toruniu. W 1924 roku uzyskał habilitację, co zaowocowało awansem na stanowisko docenta, a w 1933 roku zasłużył na tytuł profesora Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W trudnych czasach drugiej wojny światowej większość jego działalności naukowej miała miejsce w Lwowie, gdzie brał aktywny udział w tajnym nauczaniu i intensywnie pracował nad swoim najważniejszym dziełem, zatytułowanym Spór o istnienie świata.

Po wojnie kontynuował swoją karierę naukową, wykładając na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, a następnie na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Ingarden, nawet po przejściu na emeryturę, nie przestawał aktywnie działać w świecie nauki – publikował liczne prace, uczestniczył w międzynarodowych kongresach oraz wygłaszał odczyty zarówno w Polsce, jak i za granicą. Był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności oraz rzeczywistym członkiem Polskiej Akademii Nauk od 1958 roku, a także członkiem wielu zagranicznych towarzystw naukowych.

Roman Ingarden zmarł, pozostawiając po sobie bogaty dorobek intelektualny, w tym 224 publikacje, które były głównie pisane w języku polskim i niemieckim. Jego dzieła doczekały się licznych tłumaczeń na inne języki. Sam również przekładał ważne teksty na język polski, w tym Krytykę czystego rozumu autorstwa Immanuela Kanta. Rękopisy i prace Ingardena stanowią nieocenioną spuściznę naukową.

W dniu 1 lipca 1919 roku, Roman ożenił się z lekarką Marią Adelą Józefą Pol (1889–1978), z którą doczekał się trzech synów: Romana Stanisława (1920-2011), Jerzego Kazimierza (1921–1949) oraz Janusza Stefana (1923-2005). Warto zaznaczyć, że Roman Ingarden prowadził korespondencję z Edyta Stein, która później została ogłoszona świętą. Ostatecznie Roman Ingarden spoczywa na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w kwaterze HB-wsch-gr. Ingardenów.

Poglądy

Głównym obszarem zainteresowań Roman Ingarden obejmował fundamentalne tematy z zakresu epistemologii, ontologii i estetyki. Równocześnie był autorem kilku znaczących prac dotyczących aksjologii, filozofii języka oraz antropologii filozoficznej.

Ingarden miał zaszczyt być uczniem Edmunda Husserla, uznanego twórcy fenomenologii. W swoich badaniach filozoficznych często nawiązywał krytycznie do analiz swojego mistrza, ukazując jednocześnie własne stanowisko i interpretacje.

Jednak w przeciwieństwie do Husserla, Ingarden w obszarze epistemologii opowiadał się za realizmem. W kontekście ontologii starał się rozwiązać spór dotyczący sposobu istnienia świata, który postrzegamy za pomocą percepcji. W tym celu dokonał wyróżnienia oraz analizy różnych sposobów istnienia, w tym:

• realny (dotyczy przedmiotów trwających w czasie, procesów oraz zdarzeń),
• idealny,
• intencjonalny,
• absolutny.

Główne dzieła

Roman Ingarden, wielki polski filozof i teoretyk literatury, był autorem wielu istotnych dzieł, które miały wpływ na rozwój myśli estetycznej i filozoficznej. Publikował zarówno w języku polskim, jak i niemieckim, zazwyczaj zaczynając od niemieckiego. Wiele jego prac zostało wydanych pośmiertnie, co potwierdza ich znaczenie w świecie akademickim.

• 1921: Intuition und Intellekt bei Henri Bergson,
• 1963: Intuicja i intelekt u Henryka Bergsona,
• 1925: Essentiale Fragen,
• 1972: O pytaniach esencjalnych,
• 1931: Das literarische Kunstwerk,
• 1960: O dziele literackim,
• 1937: O poznawaniu dzieła literackiego,
• 1947: Szkice z filozofii literatury,
• 1957–1970: Studia z estetyki,
• 1957: t. I,
• 1958: t. II,
• 1970: t. III,
• 1970: Über die Verantwortung. Ihre ontischen Fundamente,
• 1972: O odpowiedzialności i jej podstawach ontycznych,
• 1971: U podstaw teorii poznania,
• 1972: Książeczka o człowieku,
• 1973: Utwór muzyczny i sprawa jego tożsamości,
• 1947–1974: Spór o istnienie świata,
• 1947: t. I, Ontologia egzystencjalna,
• 1948: t. II, Ontologia formalna,
• cz. 1, Forma i istota,
• cz. 2, Świat i świadomość,
• 1974: t. III, Über die kausale Struktur der realen Welt,
• 1981: O strukturze przyczynowej realnego świata.

Ingarden był również autorem hasła dotyczącego Edmunda Husserla, które znalazło się w Encyklopedii PWN, co świadczy o jego szerokim wpływie na filozofię współczesną.

Upamiętnienie

W 1991 roku w Krakowie powstała ulica upamiętniająca Romana Ingardena, wielkiego polskiego filozofa i estetyka. Decyzja ta była wyrazem uznania dla jego osiągnięć i wkładu w kulturę oraz naukę.

Na mocy uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 czerwca 2019 roku, rok 2020 ogłoszono Rokiem Romana Ingardena. Był to moment, który umożliwił szersze przypomnienie o jego twórczości i znaczeniu w dziedzinie filozofii. W związku z tym wydarzeniem, wydano także specjalne wydanie Kroniki Sejmowej, które poświęcono patronom roku 2020.

---

Oceń: Roman Ingarden

---