Tomasz Mańkowski

Nauka i edukacja

Tomasz Mańkowski, urodzony jako Tomasz Eibenschütz, przyszedł na świat 17 sierpnia 1926 roku w Krakowie i zmarł 27 lipca 2012 roku w tym samym mieście. Był to człowiek, który znacząco wpłynął na polską architekturę oraz edukację w tym zakresie.

Pełnił funkcję kierownika Katedry Architektury Mieszkaniowej oraz Dyrektora Instytutu Projektowania Architektonicznego Politechniki Krakowskiej, gdzie przekazywał swoją ogromną wiedzę i doświadczenie kolejnym pokoleniom architektów. Jako profesor wykładał również na wielu prestiżowych uczelniach zagranicznych, takich jak Uniwersytet Architektoniczny w Wenecji, Uniwersytet w Tsukubie, a także Uniwersytet w Las Palmas.

Tomasz Mańkowski był nie tylko wybitnym architektem, ale także osobą głęboko związaną z rodziną. Jego żoną była architektka Jadwiga Pancerzyńska-Mańkowska, z którą miał syna, Marcina Mańkowskiego, zajmującego się biologią i filozofią. Później ożenił się z architektką Marią Mańkowską, będącą matką malarki Ewy Mańkowskiej-Grin.

Życiorys

Urodził się w żydowskiej rodzinie, która przeszła proces asymilacji. Jego ojciec, Stanisław Eibenschütz (1898–1959), był adwokatem, a matka, Ewelina Anisfeld (1900–1989). W okresie niemieckiej okupacji rodzina postanowiła przyjąć nazwisko Mańkowski.

Tomasz Mańkowski ukończył Liceum im. Bartłomieja Nowodworskiego, które otworzyło przed nim drzwi do dalszej edukacji. W latach 1945–1946 pełnił funkcję drużynowego w Szarej Siódemce, harcerskiej organizacji, która miała na celu kształtowanie młodzieży.

Następnie podjął studia na Wydziale ArchitekturyPolitechniki Krakowskiej, gdzie był uczniem wybitnych nauczycieli, takich jak Juliusz Żórawski oraz legendarny architekt Louis Kahn. Po ukończeniu studiów rozpoczął pracę jako asystent na Politechnice Krakowskiej w 1949 roku.

W 1959 roku obronił doktorską pracę, której temat dotyczył budowy domów jednorodzinnych z wykorzystaniem odpadów drzewnych. Pracę tę napisał pod okiem renomowanego profesora Adama Mściwujewskiego. W roku 1962, Rada Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej powierzyła mu zorganizowanie Katedry Architektury Mieszkaniowej, której przewodniczył przez kolejne 36 lat.

W tym czasie Tomasz Mańkowski był również odpowiedzialny za projektowanie Miasteczka Studenckiego w Krakowie, które miało pomieścić 12 tysięcy mieszkańców. Aby sprostać temu wyzwaniu, zainicjował działalność wielobranżowej pracowni projektowej, która stworzyła wiele znaczących obiektów do roku 2000.

Mańkowski odegrał kluczową rolę w tworzeniu Wydziału Architektury i Sztuk Pięknych w Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Był promotorem licznych doktoratów, swoich uczniów można wymienić wśród takich nazwisk jak Zdzisław Arzta, Tadeusz Gawłowski, Wojciech Pietraszewski i wielu innych, w tym Dariusza Kozłowskiego, Krzysztofa Ingardena, oraz Czesława Bieleckiego.

W latach 1950-1962 pełnił funkcję szefa wojskowego biura projektów w Krakowie, a od 1979 do 1999 roku był dyrektorem Instytutu Projektowania Architektonicznego. Przez wiele lat działał w Polskiej Akademii Nauk, gdzie od 1965 roku przewodniczył Sekcji Mieszkaniowej. Jego prace obejmowały m.in. stworzenie programu mieszkaniowego dla Iraku w latach 1976-1979.

W latach 1961-1962 był stypendystą na University of Pennsylvania oraz korzystał z Fundacji Wandy Roehr na Uniwersytecie Harwardzkim i Fundacji im. Tadeusza Kościuszki w Nowym Jorku w latach 1976-1978. Tomasz Mańkowski był również profesorem kompozycji na Uniwersytecie Architektonicznym w Wenecji (1982–1983) oraz Visiting Professor w szkole artystycznej Uniwersytetu Tsukuba w Japonii (1987–1988). W swojej karierze współpracował z licznymi uczelniami na całym świecie, prowadząc projekty międzynarodowe, w tym koordynując projekt Tempus Phare w latach 1991-1998.

Odznaczenia, nagrody i wyróżnienia

Tomasz Mańkowski to wybitny twórca, który zdobył liczne nagrody oraz wyróżnienia w trakcie swojej kariery. Jego osiągnięcia obejmują m.in. prestiżową Nagrodę Miasta Krakowa przyznaną w 1976 roku oraz Nagrodę Honorową SARP, którą otrzymał w 1988 roku.

W ciągu lat jego talent oraz wkład w dziedzinę architektury zaowocowały wieloma nagrodami, takimi jak:

  • Nagrody „Projekt Roku” w latach 1995, 1997 i 2004,
  • Medal Edukacji Narodowej,
  • Medale przyznawane przez Uniwersytety w Toruniu (1967), Wenecji (1983), Las Palmas (1993) oraz Politechnikę Krakowską (2000).

Tomasz Mańkowski jest również wielokrotnym laureatem nagród przyznawanych przez Ministrów Nauki, Gospodarki oraz Budownictwa. Jego sukcesy w konkursach SARP obejmują nie tylko zdobycie I nagrody, ale również realizację Siedziby Radia Kraków w latach 1996-1999, w ostatnich latach współpracując z Piotrem Wróblem.

Jeden z jego najbardziej uznawanych projektów, Wioska Dziecięca im. Janusza Korczaka w Oświęcimiu, otrzymał tytuł Architektonicznego Wydarzenia Roku 1992 według SARP. W 2002 roku miała miejsce premiera książki „Budowanie świata, wokół twórczości Tomasza Mańkowskiego”, napisanej przez Michała Wiśniewskiego.

Ostatnie lata przyniosły również nowe inicjatywy związane z twórczością Mańkowskiego, w tym pierwszą monograficzną wystawę, która miała miejsce w Muzeum Architektury we Wrocławiu od czerwca do listopada 2022 roku.

Ważniejsze projekty i realizacje

W bogatej karierze Tomasza Mańkowskiego można znaleźć wiele znaczących projektów i realizacji, które wpłynęły na rozwój architektury, urbanistyki oraz edukacji. Jego działalność zawodowa obejmuje różnorodne przedsięwzięcia, które zmieniały oblicze otoczenia oraz spełniały ważne funkcje społeczne.

  • 1952: Projekt urbanistyczny jednostki wojskowej w Szczakowej, uhonorowany Nagrodą Dowódcy Okręgu Wojskowego Kraków,
  • 1955: Wraz z Wiktorem Zinem i Witoldem Skuliczem, zrealizował Klub Dziennikarzy w Krakowie,
  • 1955: Opracowanie wzorcowego domu jednorodzinnego dla Wojewódzkiego Zakładu Architektury i Budownictwa,
  • 1956: Wspólnie z Tadeuszem Kantorem i Jerzym Sztarkiem, otrzymał I wyróżnienie w konkursie na Planetarium w Warszawie,
  • 1956: Uczestnictwo w Konkursie Powszechnym SARP na pawilon polski w Brukseli,
  • 1957: Zrealizowanie prefabrykowanego domu jednorodzinnego z odpadów drzewnych o powierzchni 64 m²,
  • 1960: Otrzymanie I nagrody w ograniczonym konkursie SARP na szkołę typową, wraz z Tadeuszem Janowskim,
  • 1961: Realizacja domów szeregowych w Filadelfii,
  • 1963-2004: Był generalnym projektantem i głównym projektantem poszczególnych zadań w Miasteczku Studenckim w Krakowie,
  • 1965: Udział w międzynarodowym konkursie na centrum mieszkalne w Tel Awiwie, z Andrzejem Skoczkiem,
  • 1967: Realizacja domu studenckiego dla 350 osób dla Uniwersytetu Mikołaja Kopernika,
  • 1968: Projekt na pomnik Chana Asparucha w Sofii, w partnerstwie z Antonim Kostrzewą,
  • 1968: Opracowanie Mieszkaniowej Jednostki Modelowej dla Bagdadu, jako główny projektant,
  • 1970: Wraz z Dariuszem Kozłowskim i Marią Mańkowską, uzyskanie wyróżnienia w konkursie SARP na Centrum Zdrowia Dziecka,
  • 1970: Udział w międzynarodowym konkursie na dzielnicę mieszkalną w Wiedniu,
  • 1972: Zrealizowanie typowego domu studenckiego dla szkół technicznych, współpraca z Marią Mańkowską,
  • 1973: Wygranie I nagrody w zamkniętym konkursie SARP na budynek Akademii Rolniczej w Krakowie, wraz z Marią Mańkowską,
  • 1973: Współpraca z Marią Mańkowską w projekcie zespołu czterech domów studenckich Politechniki Krakowskiej w Czyżynach,
  • 1975: Opracowanie projektu urbanistycznego Kolegium Polonijnego UJ, które zostało zrealizowane,
  • 1975: Budowa hotelu Kolegium Polonijnego UJ w Przegorzałach, we współpracy z Dariuszem Kozłowskim,
  • 1976-1979: Kierowanie programem Mieszkaniowym dla Iraku, który uzyskał Nagrodę Ministra Gospodarki Przestrzennej oraz Nagrodę Ministra Szkolnictwa Wyższego,
  • 1984: Udział w zamkniętym międzynarodowym konkursie na osiedle Santa Marta w Wenecji,
  • 1989: Realizacja kompleksu Szkoły Drukarskiej przy ul. Kapelanka w Krakowie, współpraca z Ewą Heger i Aleksandrem Noworólem, zdobywając Nagrodę Wojewody Małopolskiego,
  • 1990-1991: Wioska Dziecięca w Oświęcimiu, z międzynarodowym zespołem architektów, co pozwoliło na zdobycie tytułu Architektoniczne Wydarzenie Roku 1991,
  • 1992: Projekt na Salę Kongresową w Nara w Japonii, z Marią Mańkowską i Piotrem Gajewskim,
  • 1993: Realizacja domu mieszkalnego dla WSP w Krakowie przy ul. Armii Krajowej, co zaowocowało nagrodą „Projekt roku”,
  • 1996: Opracowanie na konkurs powszechny SARP na budynek Radia Kraków, który przyniósł liczne nagrody i wyróżnienia,
  • 1999: Projekt na zamknięty konkurs na ambasadę polską w Berlinie, współpraca z Piotrem Wróblem,
  • 2002: Udział w powszechnym konkursie SARP na budynek opery w Krakowie, z Piotrem Wróblem,
  • 2003: Projekt na rozbudowę Akademii Pedagogicznej w Krakowie, w parterstwie z Piotrem Wróblem,
  • 2003: Stworzenie projektu Muzeum Tadeusza Kantora w Krakowie w ramach powszechnego konkursu SARP,
  • 2003: Realizacja domu studenckiego „Za kolumnami” dla Akademii Pedagogicznej w Krakowie, przeznaczonego dla 400 osób, który zdobył nagrodę Realizacja roku 2005.

Przypisy

  1. MichałM. Wiśniewski MichałM., Budowanie świata. Wokół twórczości Tomasza Mańkowskiego., Kraków: Wydawnictwo EMG, 20.06.2022 r. ISBN 978-83-63464-53-0.
  2. Tomasz Mańkowski Architekt: Z okazji pięćdziesięciolecia doktoratu. Kraków: Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne – Oficyna Wydawnicza AFM, 2010 r. s. 7. ISBN 978-83-7571-140-0.
  3. Nekrolog Tomasza Mańkowskiego. [dostęp 25.01.2013 r.]
  4. Drzewo genealogiczne rodziny Anisfeldów. [dostęp 25.01.2013 r.]

Oceń: Tomasz Mańkowski

★★★★★
Średnia ocena:4.67 Liczba ocen:7