Kazimierz (święty)

Duchowieństwo i religia

Święty Kazimierz, w rzeczywistości Kazimierz Jagiellończyk, jest znamienną postacią w polskiej historii oraz religii. Urodził się 3 października 1458 roku w Krakowie, a zmarł 4 marca 1484 roku w Grodnie. Jako polski królewicz, był synem króla Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. Jego życie obfitowało w istotne wydarzenia, z których jednym z najważniejszych było objęcie w 1481 roku funkcji namiestnika królewskiego w Koronie Królestwa Polskiego.

Święty Kazimierz został kanonizowany przez Kościół katolicki w 1602 roku, a jego kult przyczynił się do jego uznania za patrona Polski, Litwy, diecezji radomskiej oraz Radomia. Jego życie i działalność są wciąż inspiracją dla wielu wiernych, a jego figura odgrywa znaczącą rolę w kultu religijnego w naszym kraju.

Życiorys

Młodość i pochodzenie

Kazimierz Jagiellończyk, znany jako Kazimierz Jagiellończyk, przyszedł na świat w historycznej stolicy Polski, Krakowie, dokładnie na Zamku Królewskim na Wawelu. Był trzecim dzieckiem oraz drugim synem w rodzinie Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. Wychowanie przyszłego królewicza, jak i jego braci, powierzono Janowi Długoszowi, wybitnemu pisarzowi i historykowi.

W 1471 roku, po śmierci króla Czech Jerzego, jego starszy brat Władysław, Władysław, objął czeski tron. W tym samym czasie na Węgrzech wybuchło powstanie przeciwko rządom Macieja Korwina, co spowodowało, że buntownicy zaproponowali królewiczowi Kazimierzowi objęcie władzy. W odpowiedzi, królewicz 20 września wydał manifest wojenny, w którym podkreślił swoje pokrewieństwo z Władysławem Pogrobowcem. Wyruszona pod wodzą Piotra Dunina wyprawa, która rozpoczęła się 2 października, szybko okazała się nieudana z powodu nielicznej armii. Dotarwszy do Nitry, napotkali poważne trudności z brakiem wsparcia ze strony magnatów.

Ostatecznie Kazimierz musiał wycofać się do Polski, a jego wojska były atakowane przez chłopstwo, które Maciej Korwin wezwał do powstania. Z perspektywy młodego, wrażliwego nastolatka, ta nieudana wyprawa, która była naznaczona rozbojami, buncikami niezadowolonych rycerzy oraz przemocą, była przeżyciem, które na długo zapadło mu w pamięć.

Po powrocie z Węgier, wiosną 1472 roku, Kazimierz, w towarzystwie swoich młodszych braci, kontynuował naukę pod okiem Długosza na zamku w Dobczycach. Szkołę sztuki wojennej prowadził ochmistrz królewski Stanisław Szydłowiecki, a wkrótce w gronie nauczycieli znalazł się także humanista Kallimach (Filippo Buonaccorsi). Ambroży Contarini, wenecki dyplomata, poświęcił uwagę mowie powitalnej, którą Kazimierz wygłosił na swoją cześć, uznając go za osobę zrównoważoną, inteligentną oraz dobrze wykształconą. Mimo trudnych wspomnień związanych z nieudaną wyprawą na Węgry, inspirację dawały mu heroiczne opowieści o stryju Władysławie Warneńczyku, co skłoniło go do zachęcenia Kallimacha oraz Piotra z Bnina do napisania biografii polsko-węgierskiego króla.

Przygotowanie do władzy

W roku 1475, król Kazimierz Jagiellończyk postanowił wprowadzić swojego syna, Kazimierza, w arkana władzy królewskiej. Królewicz aktywnie uczestniczył w posiedzeniach rady koronnej, a w 1476 roku towarzyszył ojcu w podróży do Prus. Dwa lata później, przebywając z królewiczami Kazimierzem oraz Janem Olbrachtem w Wielkim Księstwie Litewskim, Litwini wysunęli postulaty dotyczące powołania dla nich osobnego księcia, na co wskazywali na Kazimierza. Jednak król stanowczo odmówił, a po wykryciu spisku przeciwko ich życiu w 1481 roku, postanowił odesłać swoich synów do Polski.

Kazimierz spędził blisko dwa lata jako namiestnik ojca w królestwie, zdobywając tytuł „secundogentis Regis Poloniae”. Jego siedzibą było miasto Radom, gdzie jego rządy zostały ocenione pozytywnie. Starał się poprawić bezpieczeństwo na drogach, eliminując przestępstwa rabunkowe oraz aktywnie uczestnicząc w wymiarze sprawiedliwości, co pozwoliło na uporządkowanie zaległych spraw w sądownictwie królewskim. W przeciwieństwie do swego ojca, utrzymywał efektywne relacje ze stanami pruskimi, popierając większą autonomię dla tej prowincji.

Choroba i śmierć

Niestety, królewicz Kazimierz zaczął zmagać się z narastającymi dolegliwościami zdrowotnymi. Ostatecznie zdiagnozowano u niego gruźlicę. W późną wiosnę 1483 roku został wezwany do Wilna, mimo że jego stan zdrowia ulegał dalszemu pogorszeniu, brał nadal udział w zarządzaniu państwem, podpisując dokumenty w zastępstwie podkanclerzego. W końcu 1483 roku, w towarzystwie ojca, udał się do Lublina na zjazd szlachty, ale jego stan nie pozwolił mu na dalszą podróż, więc pozostał w Grodnie. W lutym 1484 roku, obawy o zdrowie syna spowodowały, że król przerwał obrady i wrócił do Grodna. W obecności swojego ojca, królewicz zmarł 4 marca 1484 roku, a jego ciało zostało pochowane w kaplicy św. Kazimierza w wileńskiej katedrze.

Kanonizacja

Śmierć młodego księcia wzbudziła ogromne emocje zarówno w Polsce, jak i na Litwie. Wkrótce po tym wydarzeniu zaczęły pojawiać się różnorodne wypowiedzi oraz epitafia, które sławiły królewicza. Niezaprzeczalnie, ważnym elementem starań o kanonizację Kazimierza był aspekt polityczny, zwłaszcza że chrześcijańska Litwa, przez ostatnie sto lat, nie miała swojego świętego patrona z rodowodem krajowym.

Litewscy możnowładcy żywili ciepłe wspomnienia o królewiczu, który był ich kandydatem do wielkoksiążęcego tronu. Święty pochodzący z ich rodu mógłby nie tylko przyciągnąć uwagę, ale także dodać splendoru dynastii Jagiellonów. Młody, sprawiedliwy oraz pobożny, Kazimierz wręcz idealnie nadawał się do spełniania obu tych ról.

Wśród rycerstwa polskiego i litewskiego, uczestniczącego w wojnie litewsko-moskiewskiej oraz w wyprawie z odsieczą Połockowi w 1518 roku, krążyły opowieści o interwencji zmarłego królewicza. Według relacji, miał on ukazać się na chmurze, wskazując dogodną drogę przez Dźwinę. Takie opowieści dawały królowi Zygmuntowi Staremu dodatkowy argument w staraniach o wyniesienie brata na ołtarze.

W tym samym roku, na zlecenie Zygmunta, za pośrednictwem Jana Łaskiego, wysłano prośbę o kanonizację. W odpowiedzi na nią do Polski przybył legat papieski Zaccaria Ferreri, który, zauważając rosnący kult świętego oraz poznając jego życie, stworzył hymn po łacinie oraz spisał życiorys Kazimierza. Dodatkowo przygotował teksty liturgiczne, które miały służyć ku czci świętego.

Papież Leon X w 1521 roku wydał bullę kanonizacyjną, która została wręczona biskupowi płockiemu Erazmowi Ciołkowi. Niestety, biskup zmarł we Włoszech w 1522 roku podczas zarazy, a wszystkie jego dokumenty uległy zniszczeniu. Dopiero król Zygmunt III Waza otrzymał nową bullę, wydaną 7 listopada 1602 roku przez papieża Klemensa VIII, opartą na odnalezionej kopii bulli Leona X w archiwum watykańskim.

Z okazji kanonizacji, która miała miejsce w 1602 roku, otwarto grób świętego Kazimierza. Jego ciało, mimo panującej tam znacznej wilgotności, po upływie 118 lat pozostało nienaruszone, według świadków. U wezgłowia grobu odnaleziono pergamin z ulubionym hymnem świętego Omni die dic Mariae („Każdego dnia sław Maryję”).

Uroczystości kanonizacyjne odbyły się w 1604 roku w katedrze wileńskiej, gdzie biskup Benedykt Woyna poświęcił kamień węgielny pod pierwszy kościół ku czci św. Kazimierza, który wzniesiono przy kolegium jezuitów. W 1636 roku relikwie świętego uroczyście przeniesiono do specjalnej kaplicy, ufundowanej przez Zygmunta III i Władysława IV. W 1953 roku jego doczesne szczątki zostały przeniesione z katedry do kościoła świętych Piotra i Pawła. Co więcej, część relikwii została także wysłana kawalerom maltańskim na ich prośbę, gdyż w 1960 roku obrali oni św. Kazimierza swoim patronem.

Ikonografia

Święty Kazimierz jest często przedstawiany w stroju książęcym, wzbogaconym o mitrę na głowie oraz lilię, którą trzyma w dłoni. W niektórych dziełach ikonograficznych można go zobaczyć również klęczącego przed drzwiami zamkniętej katedry.

Jego atrybuty to między innymi:

  • dwie skrzyżowane buławy,
  • herb Jagiellonów,
  • Matka Boska Ostrobramska,
  • szarfa z tytułem hymnu odnalezionego w trumnie.

Patronat

Święty Kazimierz cieszy się szczególnym uznaniem jako jeden z głównych patronów Litwy od 1636 roku, a od 1948 roku pełni rolę wyjątkowego opiekuna młodzieży litewskiej, co zostało ogłoszone przez papieża Piusa XII. Jest on również uważany za jednego z historycznych patronów Polski oraz od 1960 roku przynależy do grona patronów Kawalerów Maltańskich. Pełni funkcję orędownika i patrona tych, którzy oddają się służbie publicznej.

Na Litwie szczególnie uważa się go za opiekuna rzemieślników, a jego patronat obejmuje archidiecezję wileńską oraz białostocką, a także diecezje radomską, drohiczyńską i pińską. Warto wspomnieć, że od 1983 roku jest także patronem miasta Radom, a wcześniej, jego wpływ rozciągał się na poznańską dzielnicę Śródka, która była samodzielnym miastem. Aktualnie kościół pw. świętego Kazimierza na Śródce stanowi kościół parafii polsko-katolickiej.

W Pruszkowie, w roku 1913, została erygowana parafia św. Kazimierza, co dodatkowo podkreśla jego znaczenie w regionie. Święty Kazimierz jest również patronem kilku szkół podstawowych, w tym szkoły podstawowej w Bańskiej Niżnej oraz w Mszanie (od 1991). Innymi placówkami, które przyjęły go jako swojego patrona, są szkoła podstawowa nr 8 w Białymstoku (od 2006) oraz szkoła podstawowa nr 4 w Radomiu.

Dodatkowo, patronat świętego Kazimierza obejmuje również parafię rzymskokatolicką w Łodzi, jak również ulicę, przy której zlokalizowany jest kościół parafialny. Nie można zapomnieć o Diecezjalnym Seminarium Misyjnym Redemptoris Mater w Holandii, znajdującym się w diecezji Haarlem-Amsterdam, w miasteczku Nieuwe-Niedorp. Najstarszą świątynią w Polsce, która ma za patrona świętego Kazimierza, jest świątynia oo. reformatów w Krakowie, która została erygowana w 1672 roku.

Warto zauważyć, że święty Kazimierz jest także patronem odznaczenia nadawanego przez Organizację Monarchistów Polskich z Wrocławia, które nosi nazwę „Krzyża Świętego Kazimierza Królewicza”.

Dzień obchodów

Kazimierz jest osobą wyjątkową, stanowiącą jedyny przykład świętego noszącego to imię.

Obchody jego dnia liturgicznego odbywają się co roku 4 marca, co jest dniem upamiętniającym rocznicę jego śmierci.

W kulturze

Oratorium poświęcone świętemu Kazimierzowi Królowi Polski zostało stworzone z inicjatywy królowej Marii Kazimiery, wdowy po Janie III Sobieskim. Alessandro Scarlatti, znakomity kompozytor epoki baroku, napisał utwór pod tytułem Święty Kazimierz Król Polski (wł. San Casimiro Rè di Polonia. Oratorio a cinque voci).

Ten wyjątkowy utwór, przeznaczony na pięć głosów oraz orkiestrę, po raz pierwszy został zaprezentowany publiczności w 1705 roku we Florencji. Jednakże istnieją spekulacje, że mógł on być wcześniej wykonany w Rzymie, co podkreśla jego znaczenie i popularność, jaką zyskał wśród ówczesnych słuchaczy.

Tablica przodków

Oto szczegółowa tablica przodków, która prezentuje rodowód i historię rodziny.

Rodowód
PrapradziadkowieGiedymin, wielki książę litewski
(1255–12.1341)
Jewna, księżniczka ruska
(1270–?)		Aleksander twerski, wielki książę twerski i włodzimierski
(7.10.1301–29.10.1339)
Anastazja halicka, księżna nowogrodzka, wielka księżna włodzimierska i twerska
(1296–1365)		Iwan Holszański h. Hippocentaurus, książę holszański
(1344–1401)
Agrypina Holszańska, księżniczka smoleńska
(1350–1401)		Dymitr Starszy Olgierdowic, wielki książę trubecki, briański, starodubowski, książę drucki i perejesławski
(1320–12.08.1399)
Anna Iwanowna Drucka
(1340–?)		Albrecht III Habsburg, książę Austrii
(9.09.1348–28.08.1395)
Beatrycze Hohenzollern, księżna Austrii
(1360–10.06.1414)		Albrecht I Bawarski, książę Straubing, hrabia Holandii, Zelandii i Hainaut
(25.07.1336–13.12.1404)
Małgorzata brzeska, księżna bawarska
(1336–26.02.1386)		Karol IV Luksemburski, margrabia Moraw, hrabia Luksemburga, król Niemiec, Czech, cesarz rzymski, elektor Brandenburgii
(14.05.1316–29.11.1378)
Elżbieta pomorska, królowa Rzymu, Czech, cesarzowa rzymska
(1347–15.04.1393)		Herman II Cylejski
(1365–13.10.1435)
Anna von Schaunberg
(1358–1396)
PradziadkowieOlgierd Giedyminowic, wielki książę litewski
(01.1296–24.05.1377)
Julianna twerska, wielka księżna litewska
(1325–17.03.1399)		Andrzej Holszański h. Hippocentaurus
(1374–1426)
Aleksandra Drucka, księżniczka litewsko-ruska
(1383–1426)		Albrecht IV Habsburg, książę Austrii
(19.09.1377–14.09.1404)
Joanna Zofia Bawarska, księżna Austrii
(13.09.1377–15.11.1410)		Zygmunt Luksemburski, król Węgier, Niemiec, książę Luksemburga, król Włoch, cesarz rzymski, król Czech
(14.02.1368–9.12.1437)
Barbara Cylejska, królowa Węgier, Czech i Niemiec
(1392–11.07.1451)
DziadkowieWładysław II Jagiełło, wielki książę litewski, król Polski
(1348–1.06.1434)
Zofia Holszańska h. Hippocentaurus
(1405–21.09.1461)		Albrecht II Habsburg, książę Austrii, margrabia Moraw, król Niemiec, Czech, Węgier, Chorwacji, książę Luksemburga
(10.08.1397–27.10.1439)
Elżbieta Luksemburska, cesarzówna Niemiec, królewna i królowa Niemiec, Czech i Węgier
(27.11.1409–25.12.1442)
RodziceKazimierz IV Jagiellończyk, król Polski
(30.11.1427–7.06.1492)
Elżbieta Rakuszanka, królowa Polski, wielka księżna litewska
(1437–30.08.1505)
Święty Kazimierz Jagiellończyk, królewicz
(3.10.1458–4.03.1484)

Oceń: Kazimierz (święty)

★★★★★
Średnia ocena:4.54 Liczba ocen:7