Zofia Jagiellonka, będąca ważną postacią w historii Polski i Litwy, przyszła na świat 6 maja 1464 roku w Krakowie. Zmarła natomiast 5 października 1512 roku w Ansbach. Była królewną polską, księżniczką litewską oraz margrabina brandenburską w Ansbach i Bayreuth, co podkreśla jej znaczenie w kontekście politycznym tamtych czasów.
Jako córka Kazimierza IV Jagiellończyka, Zofia zyskała nie tylko tytuły, ale także wpływy, które miały kluczowe znaczenie dla dynastii Jagiellonów. W dniu 14 lutego 1479 roku, związała się małżeństwem z Fryderykiem Hohenzollernem, margrabim brandenburskim, co zaowocowało dalszymi połączeniami dynastycznymi.
Warto również zaznaczyć, że była matką Albrechta Hohenzollerna, co dodaje jeszcze jednego wymiaru do jej historycznego dziedzictwa. Życie Zofii ukazuje nie tylko jej osobiste osiągnięcia, ale także szerszy kontekst polityczny i kulturowy epoki.
Życiorys
Pochodzenie i dzieciństwo
Zofia Jagiellonka była drugą córką oraz szóstym dzieckiem w dynastii Jagiellonów, które rządziło Polską. Córka Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki, miała swoje imię nadane na cześć babki ze strony ojca, Zofii Holszańskiej, wdowy po Władysławie II Jagielle. Jej rodzeństwo obejmowało braci: Władysława II Jagiellończyka, świętego Kazimierza, Jana I Olbrachta, Aleksandra Jagiellończyka, Zygmunta I Starego oraz Fryderyka Jagiellończyka. Wśród jej sióstr były: Jadwiga, Elżbieta (I), Elżbieta (II), Anna oraz Barbara. Zofia została ochrzczona przez Jana Gruszczyńskiego, biskupa krakowskiego. Niewiele jednak wiadomo o jej edukacji i okresie dzieciństwa.
Plany matrymonialne związane z Zofią
W 1468 roku pojawiła się koncepcja zamążpójścia Zofii z Maksymilianem Habsburgiem, synem cesarza Fryderyka III. Propozycję tą przedstawił w Krakowie 8 kwietnia 1468 roku biskup ołomuniecki Protazy, który równocześnie starał się o rękę Jadwigi, najstarszej z córek Kazimierza Jagiellończyka. Planowano, aby Zofia poślubiła Maksymiliana, co miało doprowadzić do sojuszy rodzinnych: Jadwiga miałaby przekazać mężowi prawa do Węgier, a Zofia do Austrii. Te aspiracje wynikały z faktu, że matka królewny, Elżbieta Rakuszanka, była siostrą zmarłego króla Czech i Węgier, Władysława Pogrobowca. W ten sposób Kazimierz Jagiellończyk mógłby zabezpieczyć przyszłość swoich wnuków na tych ziemiach.
Planowano koalicję Jagiellonów, Habsburgów oraz Korwina przeciwko Jerzemu z Podiebradów, królowi Czech. Warto jednak zaznaczyć, iż Kazimierz IV Jagiellończyk pozostawał w przyjaźni z Jerzym, co znacznie osłabiło te małżeńskie plany. W krótkim czasie po poselstwie Protazego, Albrecht Kostka, poseł Jerzego, złożył Kazimierzowi propozycję, aby jeden z jego synów został następcą tronu czeskiego. Sprawiło to, że pomysł małżeństwa Zofii z Habsburgiem zniknął w niebycie.
Ślub z Fryderykiem Hohenzollernem
Nie jest do końca jasne, kiedy dokładnie rozpoczęły się negocjacje dotyczące małżeństwa Zofii z Fryderykiem Hohenzollernem, synem margrabiego brandenburskiego Albrechta III Achillesa. Istnieją przypuszczenia, że temat mógł się pojawić latem 1470 roku, kiedy polscy posłowie, Dziersław z Rytwian i Stanisław Ostroróg, przebywali w Brandenburgii. W 1473 roku polską delegację stanowił Paweł Jasieński i Stanisław Kurozwęcki, którzy skutecznie poprowadzili negocjacje, a 7 grudnia 1473 podpisano umowę małżeńską w Cadolzburgu.
Podstawowym celem tego małżeństwa było uzyskanie sojuszu, który mógłby wywrzeć nacisk na cesarza Fryderyka III, aby uznał Władysława, najstarszego syna Kazimierza IV, jako króla Czech. Natomiast Albrecht III Achilles był zaniepokojony agresywną polityką węgierskiego króla Macieja Korwina i pragnął zawarcia porozumienia z Jagiellonami. Mimo wielu starań, planowane na 20 marca i 23 czerwca 1474 roku ceremonie ślubne nie doszły do skutku. Ostatecznie, w październiku 1475 roku w Poznaniu podpisano umowę małżeńską, aczkolwiek z pozoru udało się wynegocjować znaczny posag w wysokości 32 tysięcy florenów.
Zofia jako margrabina brandenburska
Po śmierci Albrechta III Achillesa, margrabiego brandenburskiego, 11 marca 1486 roku, Zofia wraz z Fryderykiem Starszym, który objął władanie Ansbachem, pozostała na dworze. Związek Zofii i Fryderyka z cesarzem Fryderykiem III Habsburgiem zaowocował podejmowaniem istotnych działań politycznych. Niestety, problemy z wypłatą jej posagu ciążyły nad ich związkiem. W 1489 roku Władysław II Jagiellończyk zobowiązał się wywrzeć presję na swojego ojca w sprawie wypłaty, podczas gdy za pośrednictwem Jana Olbrachta, Fryderyk prosił o wypłatę tych funduszy.
W dniu 30 września 1495 Zofia sama skierowała prośbę do swojego brata o należności finansowe. W ostateczności posag został uregulowany w kilku ratach, a Zofia przez lata musiała zmagać się z niedoborami finansowymi. Utrzymywała również relacje z braćmi, gdyż Fryderyk Starszy był obecny na zjeździe w Lewoczy w 1494 roku, gdzie spotkał się z ważnymi przedstawicielami dynastii Jagiellonów. Planowano dalsze zacieśnianie więzów, jednak nie zostały one zrealizowane.
W 1505 roku Zofia była już poważnie chora, a sytuacja ta nie polepszyła się. Zmarła 5 października 1512 roku w Ansbach, zostawiając po sobie wspomnienia. Jej pogrzeb odbył się w klasztorze Heilsbronn, gdzie mąż urządzili huczną stypę, na której spożyto niewyobrażalne ilości wina oraz potraw.
Potomstwo
Małżeństwo Zofii Jagiellonki z Fryderykiem Hohenzollernem zaowocowało niezwykle licznym potomstwem, osiemnaścioro dzieci to rekord wśród przedstawicielek dynastii Jagiellonów. Oto lista ich dzieci:
- Elżbieta, ur. 30 czerwca 1480, zm. po kilku dniach,
- Kazimierz, ur. 27 grudnia 1481, zm. 21 września 1527, margrabia brandenburski na Ansbach,
- Małgorzata, ur. 10 stycznia 1483, zm. 10 lipca 1532,
- Jerzy, ur. 4 marca 1484, zm. 27 grudnia 1543, książę karniowski,
- Zofia, ur. 10 marca 1485, zm. 24 maja 1537, od 1518 żona Fryderyka II, ks. legnickiego,
- Maria, ur. 1486, zm. w niemowlęctwie,
- Anna, ur. 5 maja 1487, zm. 7 lutego 1539, od 1518 żona Wacława II, ks. cieszyńskiego,
- Barbara, ur. 31 lipca 1488, zm. 2 maja 1490,
- Albrecht, ur. 17 maja 1490, zm. 20 marca 1568, wielki mistrz krzyżacki i książę pruski,
- Fryderyk, ur. 13 czerwca 1491, zm. 1497,
- Jan, ur. 9 stycznia 1493, zm. 5 lipca 1525, wicekról Walencji,
- Elżbieta, ur. 25 marca 1494, zm. 31 maja 1518, od 1510 żona Ernesta, margrabiego badeńskiego na Durlach,
- Barbara, ur. 24 września 1495, zm. wrzesień 1552, od 1528 żona Jerzego, landgrafa na Leuchtenbergu,
- Fryderyk, ur. 17 stycznia 1497, zm. 20 sierpnia 1536, proboszcz w Würzburgu,
- Wilhelm, ur. 30 czerwca 1498, zm. 4 lutego 1563, arcybiskup Rygi,
- Jan Albrecht, ur. 20 września 1499, zm. 17 maja 1550, biskup Halberstadtu i arcybiskup Magdeburga,
- Fryderyk Albrecht, ur. 30 listopada 1501, zm. 24 lipca 1504,
- Gumbert (Gumprecht), ur. 16 lipca 1503, zm. 25 czerwca 1528, proboszcz w Bambergu i Würzburgu.
Genealogia
W tej sekcji przedstawiamy szczegółowy wykaz przedstawicieli rodu Jagiellonów oraz ich bliskich krewnych, skupiając się na Zofii Jagiellonce, która odegrała istotną rolę w historii Polski. Informacje te są pomocne w zrozumieniu skomplikowanej sieci genealogicznej oraz powiązań między ważnymi postaciami. Wykaz ten jest ilustrowany odpowiednimi tabelami, które obrazują pokrewieństwo oraz daty urodzenia i śmierci danych osób.
| Władysław II Jagiełło urodzony około 1362(?) zmarł 1 VI 1434 | _ | Zofia Holszańska urodzona około 1405 zmarła 21 IX 1461 | _ | Albrecht II Habsburg urodzony 16 VIII 1397 zmarł 27 X 1439 | _ | Elżbieta Luksemburska urodzona 1409 zmarła 1442 | |||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | |||||||||
| _ | _ | _ | |||||||||||
| _ | Kazimierz IV Jagiellończyk urodzony 30 XI 1427 zmarł 7 VI 1492 | _ | Elżbieta Rakuszanka urodzona 1436 zmarła 30 VIII 1505 | _ | |||||||||
| _ | _ | _ | |||||||||||
| _ | _ | ||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
| _ | Fryderyk Starszy Hohenzollern urodzenie: 8 V 1460 śmierć: 4 IV 1536 | Zofia Jagiellonka urodzenie: 6 V 1464 śmierć: 5 X 1512 | _ | _ | |||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
| Elżbieta urodzenie: 30 VI 1480 śmierć: po kilku dniach | Kazimierz urodzenie: 27 IX 1481 śmierć: 21 IX 1527 | Małgorzata urodzenie: 10 I 1483 śmierć: 10 VII 1532 | Jerzy urodzenie: 4 III 1484 śmierć: 27 XII 1543 | Zofia urodzenie: 10 III 1485 śmierć: 24 V 1537 | |||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
| Maria urodzenie: 1486 śmierć: w niemowlęctwie | Anna urodzenie: 5 V 1487 śmierć: 7 II 1539 | Barbara urodzenie: 31 VII 1488 śmierć: 2 V 1490 | Albrecht urodzenie: 17 V 1490 śmierć: 20 III 1568 | Fryderyk urodzenie: 13 VI 1491 śmierć: 1497 | |||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
| Jan urodzenie: 9 I 1493 śmierć: 5 VII 1525 | Elżbieta urodzenie: 25 III 1494 śmierć: 31 V 1518 | Barbara urodzenie: 24 IX 1495 śmierć: wrzesień 1552 | Fryderyk urodzenie: 17 I 1497 śmierć: 20 VIII 1536 | Wilhelm urodzenie: 30 VI 1498 śmierć: 4 II 1563 | |||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
| Jan Albrecht urodzenie: 20 IX 1499 śmierć: 17 V 1550 | Fryderyk Albrecht urodzenie: 30 XI 1501 śmierć: 24 VII 1504 | Gumbert (Gumprecht) urodzenie: 16 VII 1503 śmierć: 25 VI 1528 | _ | _ | |||||
Przypisy
- Władysław w tym czasie był mężem Barbary Hohenzollern, innej siostry Fryderyka, i Beatrzycze, wdowy po Macieju Korwinie – małżeństwa te zostały unieważnione dopiero w kwietniu 1500 roku. Jan Olbracht z kolei w 1496 roku zdecydował się wydać Barbarę Jagiellonkę za saskiego księcia Jerzego Brodatego.
- Na sytuację finansową polskiego władcy wpływały m.in. wysokie koszty prowadzenia wojny trzynastoletniej (1454–1466); K. Baczkowski, Dzieje Polski późnośredniowiecznej, s. 213–214.
- Córki tej nie wymieniają starsze opracowania, zob. Duczmal 1996, s. 501.
- Duczmal 1996, s. 572.
- Duczmal 1996, s. 571–572.
- Duczmal 1996, s. 498.
- Duczmal 1996, s. 497.
- Maciej Korwin w 1471 roku został przez część czeskiej szlachty proklamowany królem Czech, przez co znalazł się w konflikcie z Władysławem II Jagiellończykiem.
Pozostali ludzie w kategorii "Szlachta i monarchia":
Adam Tarnowski (hrabia) | Jadwiga Jagiellonka (1457–1502) | Anna Jagiellonka (1515–1520) | Władysław II Jagiellończyk | Jakub Michałowski | Aleksander Józef Sułkowski | Władysław III Warneńczyk | Kazimierz IV Jagiellończyk | Anna Jagiellonka | Zofia Jagiellonka (1522–1575) | Karol Stanisław Radziwiłł (1669–1719) | August Potocki (1847–1905) | Aleksander Ignacy Lubomirski | Ignacy Dembiński | Jan I Olbracht | Ludwik Bystrzonowski | Elżbieta Bonifacja | Fryderyk Jagiellończyk | Zofia z Potockich Zamoyska | Elżbieta Jagiellonka (1465–1466)Oceń: Zofia Jagiellonka (1464–1512)