Ludwik Bystrzonowski

Szlachta i monarchia

Ludwik Tadeusz Szafraniec-Bystrzonowski, znany również pod herbem Starykoń, to postać, która na długo zapisała się w historii Polski i Europy. Urodził się 24 sierpnia 1797 roku w Krakowie, a zmarł 27 sierpnia 1878 roku w Paryżu.

Jako prominentny działacz Wielkiej Emigracji, odgrywał istotną rolę w życiu politycznym i wojskowym swojego czasu. Jego kariera toczyła się na wielu różnych polach, a jednymi z najważniejszych aspektów były jego militarne oraz dyplomatyczne działania.

Ludwik Bystrzonowski był generałem tureckim, co doskonale obrazuje jego międzynarodowy zasięg oraz wpływy. W 1848 roku, w trakcie powstania węgierskiego, pełnił funkcję pułkownika. Jego zaangażowanie w walki o niepodległość oraz w sprawy dyplomatyczne przypisuje mu ważne miejsce w kontekście historycznym.

Dodatkowo, w 1820 roku uzyskał tytuł hrabiego w Królestwie Kongresowym, co potwierdza jego znaczenie i status społeczny w ówczesnych czasach. Jego życie oraz działalność świadczą o bogatej historii, która wpływała na ówczesną Europę i Polskę.

Życiorys

Młodość

Ludwik Bystrzonowski był pierwszym dzieckiem Kazimierza i Anny Bystrzonowskich. Swoje młodzieńcze lata spędzał głównie w Krakowie. Już w 1812 roku przeniósł się do Warszawy, gdzie rozpoczął naukę w liceum Samuela Lindego. Mając zaledwie 18 lat, wrócił do Krakowa i wstąpił na Uniwersytet Krakowski. Po roku studiowania wyjechał na Ukrainę, gdzie przez kilka lat zarządzał majątkiem, który odziedziczył po ojcu: Bebelno, Dąbie oraz Boczkowice. Mimo tego regularnie odwiedzał Kraków. Na przełomie lat 20. angażował się prawdopodobnie w działalność Towarzystwa Patriotycznego, a w 1829 roku ostatecznie osiedlił się w Warszawie.

Powstanie listopadowe

W momencie wybuchu powstania listopadowego, Ludwik Bystrzonowski został mianowany dowódcą szwadronu i walczył w składzie 1. Pułku Krakusów. Razem z ojcem założył szwadron jazdy, finansując go z własnych środków. Bystrzonowski, mimo nominalnego stanowiska majora, nie posiadał jeszcze dostatecznego doświadczenia militarnego, toteż faktycznym dowódcą jego oddziału został kapitan Ignacy Ciechawski. Bystrzonowski wziął udział w bitwie pod Nową Wsią oraz w starciach pod Grochowem, gdzie jego oddział stacjonował w Oblasach. W kwietniu 1831 jego szwadron przydzielono do eskorty naczelnika powstania, Jana Skrzyneckiego. W maju tego samego roku ponownie uczestniczył w walkach z wojskami rosyjskimi, walcząc m.in. pod Długosiodłem, nad Narwią, Laskowcem oraz Tykocinem.

W trakcie bitwy pod Ostrołęką Ludwik dowodził szwadronem liczącym około 200 żołnierzy, którego zadaniem było wsparcie baterii dział Józefa Bema. Za swoje bohaterstwo podczas tej bitwy otrzymał Krzyż Kawalerski, będący wówczas III klasą odznaczenia Orderu Virtuti Militari. Po obronie Warszawy we wrześniu 1831 roku, Bystrzonowski wraz z oddziałem przemaszerował w kierunku granicy pruskiej, którą przekroczył na początku października, kończąc swoją działalność w powstaniu.

Emigracja

Po rozbrojeniu swoich oddziałów oraz odbyciu kwarantanny, Ludwik Bystrzonowski został umieszczony przez Prusaków na zamku w Malborku. Tam szybko stał się jednym z głównych propagatorów idei emigracyjnych wśród polskich żołnierzy i oficerów, obok Józefa Bema. W 1832 roku, kierując się okrężną trasą przez Drezno, Monachium oraz Szwajcarię, udał się na emigrację do Francji. Jesienią 1832 dotarł do Awinionu, który wówczas stanowił tymczasowe centrum polskiej emigracji. Po miesiącu postanowił jednak opuścić miasto i udał się do Algieru. W 1833 roku rozpoczął podróż do Egiptu i Bliskiego Wschodu, zwiedzając tak znane miejsca jak Giza, Luksor, Palmyra i Jerozolima. W Aleksandrii nabył egipską mumię, którą przesłał jako dar dla Uniwersytetu Jagiellońskiego. To wydarzenie zapoczątkowało okres jego licznych podróży po krajach basenu Morza Śródziemnego, które trwały około trzech lat.

W służbie Czartoryskiego

Od 1835 roku Bystrzonowski osiedlił się w Paryżu, nawiązując bliskie relacje z księciem Adamem Jerzym Czartoryskim oraz kręgiem Hotelu Lambert. Dzięki swoim podróżom stał się jednym z kluczowych doradców Czartoryskiego w kwestiach polityki wschodniej. W maju 1835 roku wysłano go do Galicji, aby na miejscu ocenił sytuację po powstaniu. Jako jeden z liderów nieformalnego stronnictwa „młodych” w środowisku Czartoryskiego, dążył do radykalizacji działań i przyspieszenia wybuchu kolejnego powstania na ziemiach polskich. W 1837 roku objął stanowisko redaktora w czasopiśmie „Kraj i Emigracja”. W listopadzie tego roku, podczas spotkania Towarzystwa Literackiego w Paryżu, ogłoszono go jednym z monarchistycznych liderów, którzy uznali księcia Adama za króla Polski. Rok później podjął współpracę przy redagowaniu nowego czasopisma „Trzeci Maj”, promującego ideę monarchizmu. Choć Adam Czartoryski nie wyraził jednoznacznego stanowiska w kwestii koronacji, Bystrzonowski zyskał wielu przeciwników wśród wrogich mu kręgów demokratycznych.

W latach 1838-1839 zainicjował misję w Belgii, dążąc do wywołania konfliktu między mocarstwami europejskimi. Mimo pewnych sukcesów, jak krótkotrwałe zerwanie stosunków dyplomatycznych między Belgią a Prusami oraz Austrią, jego działania nie przyniosły zamierzonych rezultatów. Latem 1839 roku udał się do Hamburga, aby spotkać się z przedstawicielami działaczy niepodległościowych z Wielkopolski. W 1840 roku wyjechał do Algierii, aby uczestniczyć w walkach z emiratem Abd al-Kadirem. Został odznaczony krzyżem Legii Honorowej za działania podczas zdobycia Medei, a następnie brał udział w zdobyciu miasta Miliana.

Pod koniec lipca 1840 roku powrócił do Paryża, gdzie spisał dwutomowy opis swoich działań w Algierze zatytułowany O Algieryi, a głównie o wypadkach zaszłych w tym kraju od zajęcia onego przez Francuzów. Przez lata 1840-1843 stosunki między Bystrzonowskim a Czartoryskim uległy ochłodzeniu, jednak po nieudanych próbach wstąpienia do armii francuskiej lub belgijskiej, Ludwik wznowił współpracę z księciem. W 1843 roku był współzałożycielem Towarzystwa Monarchicznego Trzeciego Maja. W 1846 roku przebywał w Londynie, gdzie zabiegał o finansowanie dla środowiska Czartoryskiego. Był także wykorzystywany przez Hotel Lambert w wielu misjach zagranicznych.

Bystrzonowski miał na swoim koncie wiele prac o charakterze strategiczno-wojskowym. W 1842 roku opublikował studium poświęcone sieci strategicznej Polski, zatytułowane Notice sur le résau stratégique de la Pologne, które miało ułatwić opracowanie militarnych planów nowego powstania. Jego artykuły cieszyły się dużym uznaniem wśród prasy brytyjskiej i francuskiej, które postrzegały go jako cenne źródło informacji na temat spraw polskich.

Wiosna Ludów

W odpowiedzi na rewolucję lutową, która miała miejsce we Francji, Bystrzonowski przygotował projekt utworzenia kadr legionowych w ramach rządu francuskiego, jednak koncepcja ta nie doczekała się realizacji. W czerwcu 1848 roku brał udział po stronie rządowej w paryskich walkach z robotnikami. Pod koniec września 1848 roku, jako wspólny agent księcia Adama, rządu francuskiego oraz Królestwa Sardynii, wyruszył w misji dyplomatycznej na Bałkany, gdzie namawiał Serbów i Węgrów do współpracy z myślą o wystąpieniu przeciwko Austrii. Był aktywowym uczestnikiem powstania węgierskiego. W maju 1849 roku oficjalnie wstąpił do armii węgierskiej, w której uzyskał stopień pułkownika. Uczestniczył w bitwach pod Szorëg oraz Béba. Po klęsce powstania miał kluczową rolę w ewakuacji Legionu Polskiego z Węgier, kierując się następnie na tereny Słowian Południowych, a później do Turcji. W 1850 roku powrócił do Francji, gdzie, podobnie jak po działaniach w Algierii, sporządził relację z powstania węgierskiego oraz swojego w nim udziału w pracy zatytułowanej Essai sur la guerre de Hongrie.

Okres turecki

W październiku 1853 roku Bystrzonowski otrzymał propozycję służby w armii tureckiej jako generał. Już w listopadzie 1853 roku trafił do Stambułu. W trakcie wojny krymskiej był jednym z nielicznych Polaków, którzy zostali awansowani do rangi generałów armii tureckiej. Przydzielono go do armii anatolijskiej, gdzie brał udział w działaniach jako członek sztabu armii dowodzonej przez Ahmeda Kurd-Paszę. W obliczu panującego zwyczaju wśród ochotników z Zachodu, Bystrzonowski przyjął nowe imię: Arsłan Pasza. W marcu 1854 roku, gdy nowym głównodowodzącym został Zaryf Mustafa-Pasza, Bystrzonowski pozostał w sztabie. Miał swój udział w bitwie pod Kiuruk Dara, która zakończyła się porażką Turków, co sprawiło, że został obwiniony za tę klęskę i podał się do dymisji.

W styczniu 1855 roku wrócił do Paryża, gdzie natknął się na otwartą niechęć ze strony części polskich emigrantów, którzy potępiali jego służbę w armii muzułmańskiej oraz w sposób ostentacyjny ignorowali jego stopień generalski. Zmalała także jego pozycja w Hotelu Lambert, a jego starania o ponowne zaangażowanie się w wojnę krymską nie przyniosły rezultatów. W styczniu 1857 roku otrzymał stanowisko w poselstwie tureckim w Paryżu. Pełnił funkcję attaché militaire w Wielkiej Porty aż do 1872 roku. We wrześniu 1862 roku, po przeszło trzydziestu latach nie obecności, odwiedził Polskę. W 1865 roku adoptował Wojciecha Woronicza, nieślubnego syna Janusza Woronicza. Zmarł 27 lipca 1878 roku w Paryżu po długotrwałej chorobie, a jego ciało zostało pochowane na cmentarzu Montmorency.

Oceń: Ludwik Bystrzonowski

★★★★★
Średnia ocena:4.75 Liczba ocen:9