Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego

---

Historia

Collegium Novum ma bogatą historię, sięgającą XIX wieku. Gmach znajdujący się na niezwykle atrakcyjnej posesji jest ograniczony od północy przez ulicę Gołębią, od wschodu przez ulicę Jagiellońską, a od południa oraz zachodu przez Planty. W przeszłości w tym miejscu mieściły się dwie bursy akademickie, w tym Bursa Jeruzalem, ufundowana w 1454 roku przez kardynała Zbigniewa Oleśnickiego. W XVII wieku bursa ta została odnowiona dzięki fundacji biskupa Jakuba Zadzika, lecz w 1841 roku spłonęła, a jej resztki rozebrano dwa lata później. Z kolei druga bursa, znana jako Bursa Filozofów, była zlokalizowana na rogu ulic Gołębiej i Jagiellońskiej. Została najprawdopodobniej wzniesiona na początku XV wieku i była połączona z Bursa Jerozolimską, tylko po to, aby zostać rozebrana w 1883 roku przy okazji budowy Collegium Novum.

Budowę nowego gmachu rozpoczęto w 1883 roku na podstawie projektu Feliksa Księżarskiego, natomiast kierownictwo nad pracami budowlanymi objął Antoni Łuszczkiewicz. Do budowy wykorzystano materiały najwyższej jakości – kamień sprowadzony z Dobczyc, Pińczowa oraz Straconki, a cegłę z fabryki Maurycego Barucha znajdującej się w Podgórzu. Oprócz tego Tadeusz Stryjeński zaprojektował również stolarstwo oraz meble, które miały wyposażone ten wspaniały budynek. Budowę zakończono i oddano gmach do użytku w 1887 roku. Z tej okazji wybito medal, mający upamiętnić to niezwykłe wydarzenie, zaprojektowany przez Mieczysława Kurnatowskiego.

W historii Collegium Novum zapisano również tragiczne wydarzenie z 6 listopada 1939 roku, kiedy to w sali numbered 56 aresztowano profesorów oraz pracowników naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego, a także Akademii Górniczo-Hutniczej i pozostałych wyższych uczelni Krakowa w ramach akcji Sonderaktion Krakau. Osoby te przetransportowano do obozów koncentracyjnych. Wewnątrz tej sali wmurowano pamiątkową tablicę, która przypomina o tamtych tragicznych wydarzeniach. Jej treść brzmi:

Za niepodległość ducha, za służbę nauce i narodowi, zdradą i gwałtem zabrał z tej sali i uwięził okupant niemiecki profesorów, docentów i asystentów Uniwersytetu Jagiellońskiego w dniu 6 listopada 1939 r.

Obecnie wspomniana sala ma znaczenie historyczne i służy jako miejsce wykładów związanych z historią Polski.

W 2013 roku z okazji 650-lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego przeprowadzono remont konserwatorski gmachu, w ramach którego renowacji poddano nie tylko posadzki i reprezentacyjny hol, ale także przedsionki, główną klatkę schodową oraz wszystkie korytarze. Kluczowym elementem tych prac był remont dachu, w którym wymieniono silnie zniszczoną miedź, która była położona w latach 1929–1932, na oryginalny dwubarwny łupek. Działania te miały na celu przywrócenie pierwotnego wyglądu pokrycia dachowego. W ten sposób Collegium Novum zyskało nowy blask, będąc jednocześnie świadkiem wielu ważnych wydarzeń w historii Polski.

Architektura

Budynek Collegium Novum, zaprojektowany w stylu neogotyckim, stanowi doskonały przykład architektoniczny, inspirowany wcześniejszymi realiami, takimi jak gmach Akademisches Gymnasium w Wiedniu czy Kreuzschule w Dreźnie. Ten imponujący gmach został zbudowany na planie zbliżonym do kwadratu i składa się z dwóch pięter, a jego wnętrze skrywa dwa urokliwe dziedzińce. Znaczącą cechą fasady jest ryzalit, który został wzbogacony portykiem arkadowym z siedmioma ostrołukowymi portalami, co nadaje budowli niepowtarzalnego charakteru. Na piętrze, ponad arkadami, wznoszą się pięć wysokich okien auli uniwersyteckiej, które doświetlają wnętrze.

Przechodząc przez portyk, wchodzi się do bogato zdobionej sieni, posadowionej na granitowych kolumnach, gdzie od wejścia można podziwiać rozległą klatkę schodową z ażurową balustradą kamienną. Wystój zarówno sieni, jak i klatki schodowej odzwierciedla neogotyckie korzenie budynku poprzez charakterystyczne ostrołukowe portale, przejścia oraz sklepienia, które przywodzą na myśl średniowieczne rozwiązania. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że podobne elementy można odnaleźć na zamku w Malborku, który również stanowi doskonały przykład gotyckiej architektury.

Aula uniwersytecka, znajdująca się na pierwszym piętrze, to najokazalsze pomieszczenie w Collegium Novum. Charakteryzuje się wielką, prostokątną przestrzenią, która jest pokryta belkowym stropem kasetonowym wspartym na kroksztynach. W jej wnętrzu można podziwiać neogotyckie katedry rektorskie oraz liczne portrety i obrazy. Wśród dzieł sztuki wyróżniają się obrazy autorstwa Jana Matejki, takie jak „Astronom Kopernik”, który został zakupiony za składki publiczne dla Uniwersytetu, a także trzy portrety rektorów UJ: Józefa Dietla, Józefa Szujskiego oraz Stanisława Tarnowskiego.

Nie można pominąć także portretów Kazimierza Wielkiego i Władysława Jagiełły namalowanych przez Leopolda Löfflera, a także portret królowej Jadwigi autorstwa Antoniego Piotrowskiego, które cieszą się dużym uznaniem. W auli odbywały się ceremonie inauguracji roku akademickiego aż do 2004 roku, a od 2005 roku przeniesiono je do Auditorium Maximum. Aula jest także miejscem licznych sesji naukowych, promocji doktorskich oraz innych znaczących wydarzeń akademickich.

Za katedrą rektora znajduje się przejście do sali Senackiej, gdzie można zobaczyć portrety rektorów Uniwersytetu z końca XIX wieku. Na drugim piętrze wyróżniają się pomieszczenia, w tym największa sala 52, nazwana na cześć Mikołaja Kopernika, znana jako „Lectorium Nicolai Copernici”, oraz inna sala, oznaczona numerem 56, która została nazwana imieniem Józefa Szujskiego. Wnętrza Collegium Novum są również wzbogacone licznymi tablicami upamiętniającymi profesorów oraz rektorów UJ, jak również istotne wydarzenia historyczne związane z Uniwersytetem.

Obecnie Collegium Novum pełni rolę głównego budynku administracyjnego Uniwersytetu Jagiellońskiego, mieszcząc w sobie ważne instytucje takie jak siedziba rektora, dziekanaty wydziałów, kwestura, administrację, gabinety profesorskie oraz sale wykładowe.

---

Oceń: Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego

---