Aleksander Stawarz

---

Życiorys

Aleksander Stawarz był synem Mikołaja oraz Eleonory z Gruców. Jako młodszy brat Stanisława, który padł ofiarą zbrodni katyńskiej, znajdował się w cieniu tragicznych wydarzeń historycznych. Jego kariera militarna rozpoczęła się w sierpniu 1914 roku, kiedy to wstąpił do Legionów Polskich, gdzie brał udział w I wojnie światowej, odznaczając się odwagą i determinacją.

Stawarz służył jako żołnierz w stopniu kaprala, a później plutonowego w 5. i 7. kompanii 2 pułku piechoty. W 1915 roku ukończył Szkołę Podchorążych, a 1 maja 1916 roku awansował na chorążego. Jego umiejętności dowódcze zyskały uznanie w marcu 1919 roku, kiedy to stał się organizatorem i dowódcą kompanii szturmowej 2 pułku piechoty Legionów, która odegrała kluczową rolę podczas konfliktu z bolszewikami.

W czasie wojny polsko-bolszewickiej w latach 1919-1921, jego kompania brała udział w istotnych walkach, w tym w bitwie o Mołodeczno 4 lipca 1919 roku, gdzie znacząco przyczyniła się do ataku na bolszewicki pociąg pancerny. W nocy z 10 na 11 lipca 1919 roku z powodzeniem przeprowadził wypad na Dubrowę, rozbijając bolszewicki batalion, co zaowocowało wzięciem do niewoli około 100 żołnierzy wroga oraz zdobyciem kilku karabinów maszynowych.

Generał Bolesław Roja, dowódca 2 Dywizji Piechoty Legionów, w swoim rozkazie pochwalnym wyraził uznanie dla Stawarza, pisząc: „Cześć dzielnemu porucznikowi Stawarzowi i jego świetnej kompanii szturmowej”. Jego osiągnięcia obejmowały również zdobycie Kalinówki na Białorusi, a także walki pod Mińskiem tuż przed zawieszeniem broni. W sierpniu 1920 roku pełnił funkcję zastępcy dowódcy Grupy „Działdowo” oraz dowodził obroną Mławy.

3 maja 1922 roku Stawarz został zweryfikowany w stopniu majora, ze starszeństwem z dnia 1 czerwca 1919 roku i 495. lokatą w korpusie oficerów piechoty. W 1924 roku dowodził II batalionem 78 pułku piechoty, a w lutym 1927 roku został przydzielony do dowództwa 4 Dywizji Piechoty w Toruniu jako rejonowy komendant Przysposobienia Wojskowego. Kolejne awanse i przeniesienia miały miejsce, m.in. w 1929 roku na stanowisko zastępcy dowódcy 50 pułku piechoty Strzelców Kresowych w Kowlu, a następnie w 1932 roku do 3 pułku strzelców podhalańskich w Bielsku.

W czerwcu 1934 roku otrzymał dowództwo nad 1 pułkiem piechoty Legionów w Wilnie, a w listopadzie 1935 roku został przeniesiony na analogiczne stanowisko w 12 pułku piechoty w Wadowicach. W marcu 1938 roku awansował na pułkownika, a w lipcu 1939 roku został dowódcą pododcinka nr 2 „Nowy Sącz”, który był zakamuflowaną nazwą dla 2 Brygady Górskiej Strzelców. W kampanii wrześniowej 1939 roku prowadził działania jako dowódca 2 Brygady Górskiej Strzelców.

Po tragicznym rozbiciu sztabu 2 BG 7 września w Krośnie, Stawarz przypisany został do III baonu 1 pułku strzelców podhalańskich. W nocy z 9 na 10 września dotarł do Dynowa, gdzie meldował się w sztabie Grupy Operacyjnej gen. Kazimierza Łukoskiego, a następnie wycofał w kierunku Lwowa. Uniknął niewoli sowieckiej i osiedlił się w Rabce. Podczas niemieckiej okupacji był zaangażowany w działania Służby Zwycięstwu Polski oraz Związku Walki Zbrojnej, organizując Dywizję Podhalańską w Konspiracji, która w 1940 roku liczyła kilkuset żołnierzy.

28 stycznia 1941 roku został aresztowany przez Gestapo w Rabce. Po aresztowaniu, Stawarz był przeniesiony do Zakopanego, gdzie poddano go brutalnemu śledztwu w siedzibie Gestapo. Następnie osadzony został w więzieniu w Nowym Wiśniczu, a 5 kwietnia 1941 roku deportowany do obozu koncentracyjnego KL Auschwitz, gdzie prowadził działalność konspiracyjną. Niestety, 15 czerwca 1942 roku, w wyniku działalności opozycyjnej, został wezwany do obozowego Gestapo i zamordowany przy ścianie śmierci w bloku 11.

Stawarz był żonaty z Marią Janiną (ur. 23 maja 1894 roku w miejscowości Latowicze), która również padła ofiarą terroru Gestapo. Zmarła 19 października 1942 roku w KL Auschwitz, gdzie miała przypisany numer obozowy 6856. Małżonkowie nie doczekali się potomstwa.

Ordery i odznaczenia

W życiu Aleksandra Stawarza odznaczenia i ordery odgrywają kluczową rolę, wskazując na jego zasługi oraz odwagę.

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 1117,
• Krzyż Niepodległości (6 czerwca 1931),
• Krzyż Walecznych (przyznany czterokrotnie),
• Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928),
• Medal Zwycięstwa (Médaille Interalliée) (przyznany za zezwoleniem Naczelnika Państwa w 1921).

---

Oceń: Aleksander Stawarz

---