Ewa Lipska

---

Życiorys

Ewa Lipska, znana polska poetka, przez wiele lat rozwijała swoje umiejętności artystyczne, studiując malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Już od 1964 roku zaczęła publikować swoje utwory poetyckie w takich czasopismach jak „Życie Literackie” oraz „Dziennik Polski”. Jej debiut literacki miał miejsce w 1967 roku, kiedy to wydała tomik poezji zatytułowany „Wiersze”. Od 1968 roku była zaangażowana w prace Związku Literatów Polskich, z którego odeszła po jego rozwiązaniu w 1983 roku.

W okresie od 1970 do 1980 Lipska pełniła funkcję redaktorki działu poezji w Wydawnictwie Literackim, co pozwoliło jej na bliższe poznanie literackiego świata. Na przełomie lat 1975 i 1976 spędziła pół roku na stypendium „International Writing Program” w Iowa City w Stanach Zjednoczonych. W 1978 roku dołączyła do polskiego PEN Clubu, a od 2009 roku zasiada jako członkini w Polskiej Akademii Umiejętności.

Poetka brała aktywny udział w wielu festiwalach poetyckich, seminariach i spotkaniach autorskich, odbywających się m.in. w Niemczech, Austrii, Wielkiej Brytanii, Holandii, Danii, Szwecji, Kanadzie i USA. W latach 1981–1983 była współredaktorką miesięcznika literackiego „Pismo”. Jej kariera międzynarodowa wzbogaciła się o stypendium w Berlinie Zachodnim przy programie das Kunslerprogramm des Deutscher Akademischer Austauschdienst w 1983 roku.

W 1989 roku Lipska była jedną z założycielek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, którego członkostwo zakończyła w sierpniu 2020 roku. Od 1990 do 1992 pracowała w zespole redakcyjnym „Dekady Literackiej”. Jej kariera w administracji publicznej obejmowała pracę w polskiej ambasadzie w Wiedniu w latach 1991–1997, gdzie od 1995 roku kierowała tamtejszym Instytutem Polskim. Prowadziła również gościnnie warsztaty poetyckie w Studium Literacko-Artystycznym na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Dziś Ewa Lipska mieszka i tworzy w Krakowie. W 2023 roku została członkinią Rady Języka Polskiego przy Polskiej Akademii Nauk, co podkreśla jej znaczącą rolę w polskiej literaturze i kulturze.

Odznaczenia i nagrody

Ewa Lipska, jako utalentowana poetka i pisarka, zdobyła liczne nagrody oraz odznaczenia w ciągu swojej kariery literackiej. W 1971 roku otrzymała nagrodę im. Andrzeja Bursy, a dwa lata później nagrodę Fundacji im. Kościelskich w Genewie. Za całokształt twórczości uhonorowano ją nagrodą Pierścienia w Gdańsku w 1978 roku, a w 1979 roku nagrodą PEN-Clubu im. Roberta Gravesa. Również jej osiągnięcia w literaturze dostrzegano w późniejszych latach. W 1988 roku zdobyła nagrodę Fundacji POLCUL z Australii, a w 1992 roku nagrodę Polskiego PEN-Clubu z Fundacji Büchnera.

W 1993 roku została wyróżniona nagrodą Fundacji A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku, a w 1995 roku nagrodą Miasta Krakowa. Z kolei w październiku 2001 roku jej tomik Sklepy zoologiczne zdobył Nagrodę Krakowska Książka Miesiąca. W 2004 roku, zyskała uznanie dzięki nagrodzie miesięcznika „Odra” z Wrocławia. Jej tomik Sklepy zoologiczne w 2002 roku zdobył nagrodę Śląskiego Wawrzynu Literackiego za najlepszą książkę roku, przyznaną przez Bibliotekę Śląską w Katowicach.

W 2004 roku książka Ja znalazła się wśród finalistów Nagrody Literackiej Nike. W 2005 roku Lipska otrzymała nagrodę poznańskiego Przeglądu Nowości Wydawniczych za zbiór poezji Gdzie indziej, za który była nominowana do Nagrody Literackiej Nike w 2006 roku. W 2007 otrzymała nagrodę Samuela Bogumiła Lindego Miast Partnerskich Getynga–Toruń. Również jej zbiór Drzazga był nominowany do Nagrody Literackiej Nike w 2007 roku, a Pomarańcza Newtona zyskała nominację do tej samej nagrody oraz do Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius w 2008 roku. W 2009 roku Ewa Lipska otrzymała Złoty Klucz Smedereva, poetycką nagrodę Serbii.

W 2010 roku przyznano jej Naim Frasheri Prize, poetycką nagrodę Macedonii, a także nagrodę Ministerstwa Kultury Republiki Kosowa, znaną jako Przylądek Dobrej Nadziei. W 1998 roku Lipska została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi. 5 października 2005 roku, podczas uroczystości w krakowskim magistracie, odebrała Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” z rąk ministra kultury Waldemara Dąbrowskiego.

W 2009 roku Wydawnictwo Literackie, we współpracy z Piwnicą pod Baranami, uhonorowało Ewę Lipską nagrodą „Akademią ku czci…” za jej debiut prozatorski Sefer. W 2011 roku zdobyła Nagrodę Literacką Gdynia, a także była nominowana do Nagrody Literackiej Nike oraz do Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej „Silesius” za tomik Pogłos. W 2013 roku, za tomik Droga pani Schubert…, została nominowana do Nagrody Poetyckiej Orfeusz.

Jej tomik Czytnik linii papilarnych również uzyskał nominację do Nagrody Literackiej „Nike” w 2016 roku. 21 czerwca 2012 roku, Ewa Lipska została uhonorowana tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. 23 maja 2014 roku odsłoniła swoją płytę w Alei Pisarzy przy Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Ł. Górnickiego w Oświęcimiu.

3 grudnia 2017 roku, zdobyła Łódzką Nagrodę Literacką im. Juliana Tuwima. W 2018 roku za tom Pamięć operacyjna była nominowana do Nagrody Literackiej Nike oraz do Orfeusza – Nagrody Poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego. W 2019 roku została laureatką Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej „Silesius” za całokształt swojej twórczości. Z kolei w 2020 roku zdobyła nominację do Nagrody Literackiej Nike, a także została Laureatką Nagrody Literackiej m.st. Warszawy w kategorii poezja za tom Miłość w trybie awaryjnym. W 2024 roku po raz kolejny zdobyła nominację do Nagrody Literackiej Nike oraz do Orfeusza – Nagrody Poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego za Wariacje Geldbergowskie.

Festiwale

Ewa Lipska, jako uznana poetka, miała przyjemność uczestniczyć w renomowanych festiwalach poezji na całym świecie. Jej droga artystyczna prowadziła ją do wielu krajów, gdzie jej twórczość znajdowała szerokie uznanie.

W 1981 roku wzięła udział w festiwalu, który odbył się w Toronto. Następnie w 1985 roku zagościła w Holandii, a w 1988 roku miała okazję zaprezentować swoją poezję w Słowenii.

Oprócz tych międzynarodowych wydarzeń, była także obecna na festiwalach poetyckich w Austrii, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Danii, Szwecji i USA.

Publikacje

Ewa Lipska, znana polska poetka, ma na swoim koncie bogaty zbiór publikacji, które prezentują jej niesamowity talent i oryginalny styl. Wśród wielu wydanych dzieł można znaleźć:

• Wiersze, 1967,
• Drugi zbiór wierszy, 1970,
• Trzeci zbiór wierszy, 1972,
• Czwarty zbiór wierszy, 1974,
• Piąty zbiór wierszy, 1978,
• Żywa śmierć, 1979,
• Dom Spokojnej Młodości, 1979,
• Nie o śmierć tutaj chodzi, lecz o biały kordonek, 1982,
• Przechowalnia ciemności, 1985,
• Utwory wybrane, 1986,
• Strefa ograniczonego postoju, 1990,
• Wakacje mizantropa, 1993,
• Stypendyści czasu, 1994,
• Wspólnicy zielonego wiatraczka. Lekcja literatury z Krzysztofem Lisowskim, 1996,
• Ludzie dla początkujących, 1997,
• Życie zastępcze – Ersatzleben, 1998 (wydanie polsko-niemieckie),
• Godziny poza godzinami, 1998 (seria klasyczna PIW),
• 1999, 1999,
• Białe truskawki – White Strawberries, 2000 (wydanie polsko-angielskie),
• Sklepy zoologiczne, 2001,
• Uwaga, stopień, 2002,
• Sekwens, 2003,
• Ja, 2003,
• Wiersze do piosenek. Serca na rowerach, 2004,
• Gdzie indziej, 2005,
• Drzazga, 2006,
• Miasteczko Świat, 2007 (wydanie polsko-rosyjskie),
• Pomarańcza Newtona, 2007,
• Sefer, 2009,
• Pogłos, 2010,
• Droga pani Schubert…, 2012,
• Miłość, droga pani Schubert…, 2013,
• Czytnik linii papilarnych, 2015,
• Pamięć operacyjna, 2017,
• Boli tylko, gdy się śmieję…, 2018 (wybór listów między Lipską a Stanisławem Lemem i jego synem Tomaszem),
• Miłość w trybie awaryjnym, 2019,
• Droga Pani Schubert (płyta CD, reż. Józef Opalski, czytają Anna Polony i Jerzy Trela),
• Nowy wybór wierszy, 2020,
• Kocia trzynastka, czyli Skotland Yard, 2020,
• Wirujący ogon antylopy, 2021 (razem z Sebastianem Brejnakiem),
• Wariacje Geldbergowskie, 2023,
• Wariacje Geldbergowskie (płyta CD, czyta Juliusz Chrząstowski).

Warto zaznaczyć, że wybory wierszy autorki pojawiły się w około 40 obcojęzycznych wydaniach, obejmujących różnorodne języki, takie jak niemiecki, angielski, duński, holenderski, czeski, węgierski, hebrajski, serbski, słowacki, hiszpański, kataloński, francuski, szwedzki, albański oraz bułgarski.

Lipska w piosenkach

Oto zestawienie utworów, w których możemy dostrzec niezwykły wkład Ewy Lipskiej w polską muzykę:

• 1972 – Skaldowie: „Wszystkim zakochanym” – tekst piosenki „Wolne są kwiaty na łące” (muz. Andrzej Zieliński),
• 1972 – Skaldowie: „Krywań, Krywań” – tekst piosenki „Gdzie mam Ciebie szukać” (muz. A. Zieliński),
• 1972 – Marek Grechuta: „Droga za widnokres” – tekst utworu „Pewność” (muz. Marek Grechuta),
• 1974 – Marek Grechuta: „Magia obłoków” – tekst piosenki „A więc to nie tak” (muz. Marek Grechuta),
• 1976 – Skaldowie: „Szanujmy wspomnienia” – utwory: „Szukam Cię od rana” (muz. A. Zieliński), „Srebrny maszt” (muz. Jacek Zieliński), „Z przymrużeniem oka” (muz. A. Zieliński),
• 1976 – Skaldowie: „Stworzenia świata część druga” – tekst piosenki „Miłość przez wieki się nie zmienia” (muz. Konrad Ratyński),
• 1978 – Wawele: „Biały Latawiec” tekst piosenki (muz. Jan Wojdak),
• 1987 – Skaldowie: „Nie domykajmy drzwi” – tekst piosenki tytułowej „Nie domykajmy drzwi” (muz. J. Zieliński),
• 1991 – Grzegorz Turnau: Naprawdę nie dzieje się nic – tekst piosenki „Nie baw się więcej kulą ziemską”,
• 1993 – Grzegorz Turnau: Pod światło – teksty utworów „Krótka bajka”, „Trąbki”, „Wielki Odkrywco Wyobraźni”, „Tak samo” i „Dotąd doszliśmy”,
• 1994 – Grzegorz Turnau: Turnau w Trójce – teksty utworów „Krótka bajka”, „Wielki Odkrywco Wyobraźni”, „Tak samo”,
• 1997 – Grzegorz Turnau: Tutaj jestem – tekst utworu „Ostatnie słowa”,
• 2004 – Anna Szałapak: „Serca na rowerach” (cała płyta z wierszami Ewy Lipskiej),
• 2017 – Ewa Lipska, Zbigniew Preisner: „2016 Dokąd?”,

Utwory te pokazują, jak słowa Ewy Lipskiej potrafią harmonijnie współbrzmieć z różnorodnymi melodiami znakomitych artystów.

Upamiętnienie

Na początku należy zaznaczyć, że kawiarnia Nowa Prowincja w Krakowie, w której Ewa Lipska często spędzała czas, ma wyjątkowe miejsce w sercach miłośników poezji. Poeta ta pozostawiła po sobie niezatarte ślady, a jednym z takich symboli jest Domofon poezji, który znajduje się tuż przy wejściu do kawiarni.

Na tym domofonie można usłyszeć nagranie samej Ewy Lipskiej, która recytuje jeden ze swoich wierszy. Jest to niezwykła okazja, aby doświadczyć jej twórczości w tak osobisty sposób, oddając hołd jej działalności artystycznej.

Warto więc odwiedzić to miejsce i zanurzyć się w atmosferę literackiego Krakowa oraz celebrować dorobek jednej z najważniejszych postaci współczesnej poezji polskiej.

---

Oceń: Ewa Lipska

---