Jan Gwiazdomorski (prawnik)

---

Życiorys

Wykształcenie

Jan Gwiazdomorski był synem Jana, który był lekarzem oraz założycielem pierwszej galicyjskiej Lecznicy Prywatnej w Krakowie, oraz Marii z Ciechanowskich. Jego edukacja rozpoczęła się w niemieckiej szkole powszechnej w Krakowie, gdzie uczęszczał w latach 1905–1909. Następnie kontynuował naukę w III gimnazjum im. Sobieskiego w Krakowie w latach 1909–1917. W okresie od 1917 do 1921 studiował prawo na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, ucząc się pod okiem Władysława Jaworskiego oraz Fryderyka Zolla. Równocześnie, brał udział w ochotniczej służbie wojskowej w Wojsku Polskim, gdzie najpierw służył jako podchorąży, a później, w latach 1918–1921, awansował do rangi porucznika. Doktorat z zakresu prawa obronił w 1922 roku.

Działalność naukowa w II Rzeczypospolitej

W 1924 roku rozpoczął karierę akademicką na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie objął stanowisko starszego asystenta w II Katedrze Prawa Cywilnego. Po habilitacji, która miała miejsce w 1928 roku, zyskał tytuł docenta w tej samej katedrze. W 1930 roku został profesorem nadzwyczajnym, a także objął kierownictwo II Katedry Prawa Cywilnego, którego przewodnictwo sprawował aż do 1948 roku. Od 1937 roku posiadał tytuł profesora zwyczajnego oraz pełnił funkcję zastępcy przewodniczącego Komisji Dyscyplinarnej Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1938–1939.

Działalność publiczna w II Rzeczypospolitej

W zakresie działalności publicznej, Jan Gwiazdomorski pełnił rolę urzędnika w krakowskiej Prokuratorii Generalnej w latach 1922–1923. W późniejszym okresie zasiadał w Radzie Miejskiej Krakowa od 1931 do 1934 roku.

II wojna światowa

Podczas II wojny światowej, Gwiazdomorski został aresztowany przez Niemców w trakcie Sonderaktion Krakau, gdzie od listopada 1939 do lutego 1940 roku przetrzymywany był w więzieniach w Krakowie, Wrocławiu oraz w obozie w Sachsenhausen. Po wojnie, zdecydował się na opisanie swoich doświadczeń ze aresztowania profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz pobytu w obozie w książce pt. Wspomnienia z pobytu w Sachsenhausen.

Okres powojenny

Po zakończeniu działań wojennych, Jan Gwiazdomorski powrócił do pracy na uniwersytecie. W roczniku akademickim 1945/1946 pełnił funkcję dziekana Wydziału Prawa. W 1948 roku przeniósł się do Uniwersytetu Wrocławskiego, gdzie jako pracownik naukowy Katedry Prawa Cywilnego prowadził wykłady z zakresu prawa rodzinnego, prawa spadkowego oraz prawa zobowiązań. W latach 1948–1956 zarządzał Katedrą Prawa Cywilnego, a w 1956 roku wrócił na Uniwersytet Jagielloński. W tym okresie aktywnie uczestniczył w działalności instytucji naukowych, zostając w 1946 roku członkiem korespondentem PAU, a w 1950 roku członkiem czynnym tejże akademii. Brał udział w pracach nad kodeksami prawa cywilnego oraz postępowania cywilnego, jako członek Zespołu Prawa Cywilnego Materialnego i Procesowego w Komisji Kodyfikacyjnej w latach 1956–1970. W latach 1956–1960 przewodniczył Radzie Naukowej Instytutu Nauk Prawnych PAN. Po przejściu na emeryturę w 1969 roku, został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Dorobek naukowy

Jan Gwiazdomorski był wybitnym prawnikiem, który w swojej pracy naukowej koncentrował się na szerokim zakresie tematów, w tym prawie zobowiązań, prawie rodzinnym oraz prawie spadkowym.

W szczególności, jego praca habilitacyjna zatytułowana „Przejęcie długu” wprowadziła nowatorskie podejście do omawianego zagadnienia. Prowadził także prace nad interpretacją prawa cywilnego, przyczyniając się do publikacji opracowania Fryderyka Zolla „Prawo cywilne” w latach 1931–1933, w ramach którego przygotował pierwsze w Polsce całościowe ujęcie prawa małżeńskiego. Już w 1945 roku zainicjował prace nad projektem polskiego prawa spadkowego, a także badał historię krakowskiej szkoły prawniczej XIX i XX wieku.

W swojej karierze był również zaangażowany we współpracę z Polskim Słownikiem Biograficznym oraz pozostawił po sobie imię jako autor wielu prac naukowych, których liczba wynosiła około 180. Warto dodać, że jego życie literackie obejmuje także publikację „Wspomnienia z Sachsenhausen” w latach 1945, 1969 i 1975. Pośród jego uczniów był m.in. prof. Kazimierz Działocha.

Najważniejsze publikacje

• Nowoczesne metody zabezpieczenia kredytu. Własność jako prawo zabezpieczające (1932),
• Osobowe prawo małżeńskie obowiązujące w byłych dzielnicach austriackich (1932),
• Projekt nowej ustawy o stypendiach (1932),
• Kodeks zobowiązań (1934),
• Kwestie wątpliwe z zakresu prawa międzyczasowego w przepisach wprowadzających kodeks zobowiązań (1934),
• Trudności kodyfikacji osobowego prawa małżeńskiego w Polsce (1935),
• Pojęcie spadku według przepisów obowiązujących w Małopolsce (1939),
• Polepszenie położenia prawnego dziecka nieślubnego i jego matki (1939),
• Nowe prawo małżeńskie (1946),
• Prawo rodzinne (1946),
• Polskie prawo małżeńskie (1948),
• Stwierdzenie praw do spadku (1950–1951, 2 części),
• Treść i zakres obowiązku alimentacyjnego między krewnymi (1954),
• Prawo spadkowe (1959),
• Stosunki majątkowe między małżonkami (1959),
• Zarys prawa spadkowego (1961),
• Alimentacyjny obowiązek spadkowy między małżonkami (1970).

Nagrody i wyróżnienia

Jan Gwiazdomorski, znany ze swojej pracy i osiągnięć, zdobył szereg prestiżowych nagród oraz wyróżnień, które odzwierciedlają jego znaczący wkład w dziedzinę edukacji oraz nauki.

• w 1969 roku otrzymał nagrodę I stopnia ministra szkolnictwa wyższego, docenianą za wybitne osiągnięcia w pracy dydaktyczno-wychowawczej,
• w 1972 roku Polska Akademia Nauk uhonorowała go Medalem im. Kopernika,
• 14 maja 1977 roku Uniwersytet Wrocławski uhonorował go doktoratem honoris causa.

Rodzina

Jan Gwiazdomorski miał w rodzinie wiele interesujących osobistości. Jego siostra, Anna Eufemia, była żoną Adama Szarskiego, kupca kolonialnego oraz właściciela obiektu znanego jako Szara Kamienica. Z ich związku urodził się Jan Szarski, który był ich synem. Poza tym, Jan miał również siostrę Helenę, a także brata, Kazimierza Gwiazdomorskiego, który studiował na wydziale filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Warty uwagi jest również los Kazimierza, który 2 listopada 1915 roku pełnił funkcję adiutanta w II batalionie 6 pułku piechoty. Niestety zmarł z ran odniesionych po zaciętej walce w bitwie pod Kamieniuchą.

---

Oceń: Jan Gwiazdomorski (prawnik)

---