Kaplica Zebrzydowskiego na Wawelu

---

Historia

Kaplica, która ma głęboko zakorzenioną historię, została zbudowana w 1335 roku przez Marcina, kantora krakowskiego. Ołtarz poświęcony świętym Kosmie i Damianowi zawdzięcza swoje powstanie biskupowi Grota, zaś jej renowacja miała miejsce w latach 1562–1563, z inicjatywy egzekutorów testamentu biskupa krakowskiego Andrzeja Zebrzydowskiego, który zmarł w 1560 roku. Twórcy testamentu zaplanowali, aby biskup pozostawał w pamięci społeczności za sprawą nagrobka, na którym umieszczono jego leżący posąg, zgodny z wizerunkiem biskupa.

W przestrzeni kaplicy umieszczono marmurową tablicę, na której znajdują się napisy upamiętniające członków rodziny Zebrzydowskich, wśród których na pierwszym miejscu znajduje się Mikołaj Zebrzydowski, wojewoda krakowski, który zmarł w 1620 roku, oraz był uczestnikiem wojny domowej.

W miejscu wcześniejszej kaplicy Zebrzydowskich powstało w ramach testamentu nowoczesne mauzoleum w stylu manierystycznym, zaprojektowane przez Jana Michałowicza z Urzędowa. Budowla ta, mająca formę kwadratowej bryły, składała się z dolnej kondygnacji oraz imponującej kopuły z latarnią. Jan Michałowicz był także odpowiedzialny za stworzenie nagrobka biskupa. W 1675 roku dodano epitafium Zebrzydowskich, w tym poświęcone Mikołajowi Zebrzydowskiemu.

Na początku XVIII wieku kaplicę poddano znaczącej przebudowie, podczas której usunięto kopułę z latarnią oraz zmieniono ołtarz, odrzwia i obramowanie okien. Kolejna restauracja miała miejsce w latach 1900–1901, a jej projekt stworzył Sławomir Odrzywolski. W trakcie tych prac wykorzystano fragmenty oryginalnej dekoracji, które odkryto w XIX wieku, co pozwoliło na rekonstrukcję arkad oraz obramowania okien, a także fryzu.

W 1904 roku zrealizowano nowy ołtarz, który wykonał Piotr Bazzanti, znany artysta pochodzący z Florencji. Natomiast w 1919 roku w kaplicy zamontowano tablicę pamiątkową, poświęconą generałowi Cezaremu Hallerowi, autorstwa Konstantego Laszczki, znanego rzeźbiarza. Kaplica Zebrzydowskiego stanowi zatem nie tylko miejsce spoczynku, ale również świadectwo bogatej historii regionu.

Architektura

Kaplica Zebrzydowskiego, zbudowana na podstawie planu kwadratowego, wyróżnia się pięknym barokowym portalem, stworzonym z marmuru dębnickiego, który stanowi jej główne wejście. Struktura kaplicy została wzbogacona o półkolistą arkadę, obrzeżoną estetycznie przez pilastry, które stoją na solidnych cokołach.

Kolumny, które podtrzymują konstrukcję, oraz przyłucza arkady, są inkrustowane różowym marmurem paczółtowickim. Wspaniałe wolutowe kapitele zdobi ornament, przywodzący na myśl liście akantu, co dodaje całości elegancji. Nad arkadą znajduje się przerywane belkowanie z segmentowym przyczółkiem, które kończy się wzorami wolutowymi, a powyżej znajduje się owalne okno, otoczone piaskowcowym obramieniem.

Wnętrze kaplicy zaskakuje bogactwem form i detali. Przy wschodniej ścianie znajduje się neorenesansowy ołtarz umieszczony w elegancko uformowanej niszy, w której można dostrzec posąg Serca Pana Jezusa. W zachodniej części kaplicy umiejscowiono nagrobek biskupa Zebrzydowskiego, wykonany z piaskowca, który zasługuje na szczególną uwagę.

Ten nagrobek, osadzony na wysokim, ozdobnym cokole, pokrytym boniowaniem i wsparty na dwóch pilastrach toskańskich, zawiera płytę inskrypcyjną z czerwonego marmuru, która jest zdobiona złoconymi literami. Nad nią widnieje piękne belkowanie z kolumnami kompozytowymi, które flankują ugładzoną z czerwonego marmuru postać modlącego się Zmarłego, przedstawionego w pozie sansowinowskiej.

Rzeźba ta ulokowana jest w zamkniętej półkolistej niszy, a nad nią widnieją dwa aniołki, które z dumą utrzymują herb Radwan. Całość jest wieńczona tempietto, zaakcentowanym przez woluty po bokach. Dekoracje rzeźbiarskie są niezwykle bogate — opierają się na elementach arabeski, groteski, oraz licznych motywach roślinnych, takich jak liście akantu czy kiści owoców.

Na północnej ścianie kaplicy można zauważyć oprofilowane okno arkadowe z piaskowca, co wydatnie wpływa na estetykę wnętrza. Dodatkowo, fryz obiega dookoła ścianę kaplicy, również wykonany z piaskowca, tworząc harmonię i spójność w architektonicznym designie tego pięknego miejsca.

---

Oceń: Kaplica Zebrzydowskiego na Wawelu

---