Czesław Oberdak

---

Życiorys

Czesław Oberdak, drugie dziecko Porfiriusza Oberdaka, który urodził się 24 marca 1878 roku, oraz Stefanii z domu Klinger, urodzonej 26 grudnia 1888 roku. Jego ojciec pełnił rolę oficera armii austro-węgierskiej, walcząc na froncie zachodnim podczas pierwszej wojny światowej. W czasie konfliktu ożenił się, a rodzina powiększała się. W 1917 roku na świat przyszła jego córka Ludmiła, w 1921 roku urodził się Czesław, a w 1923 roku – Roman.

Roman od najmłodszych lat był zafascynowany lotnictwem. Ukończywszy szkołę średnią w maju 1939 roku, zdobył uprawnienia pilota szybowcowego. 15 sierpnia 1939 roku rozpoczął szkolenie na pilota wojskowego. Po wybuchu drugiej wojny światowej udało mu się przekroczyć granicę przez Rumunię, Jugosławię, Włochy i Francję, docierając do Wielkiej Brytanii. W czerwcu 1940 roku przyłączył się do Royal Air Force, gdzie przeszedł intensywne szkolenie na pilota.

W grudniu 1943 roku wstąpił do 306. Dywizjonu „Toruńskiego”, gdzie do 30 maja 1944 roku wykonał 26 misji bojowych. Ostatni z tych lotów miał miejsce, gdy osłaniał bombowce amerykańskie, które miały zniszczyć zakład produkcyjny Junkersa w Halberstadt. Niestety, jego samolot, myśliwiec North American P-51 Mustang, został uszkodzony, zmuszając go do lądowania w okupowanej Holandii, w Dalmsholte koło Ommen.

Po awaryjnym lądowaniu, Roman podjął decyzję o spalenie uszkodzonego samolotu. Jego losy splatały się z przypadkowym świadkiem, który skontaktował go z Janem Seigersem, holenderskim bojownikiem ruchu oporu. Jan ukrywał Romana, aż sam został ujęty przez Niemców 29 czerwca 1944 roku. Wkrótce potem Roman musiał przyjąć życie w ukryciu, przenosząc się pomiędzy różnymi kryjówkami, przemieszczając się głównie na rowerze. W grudniu 1944 roku dotarł do Amsterdamu i tam ukrywał się z piętnastoma innymi osobami, w tym z Amerykaninem Franklinem D. Coslettem.

Planowali oni wraz z czterema innymi osobami ucieczkę do już wyzwolonej części Holandii, lecz 24 grudnia 1944 roku Niemcy wpadli na trop ich kryjówki, zatrzymując się w pobliżu, gdy ich samochód uległ awarii. Oberdak oraz Coslett zostali oskarżeni przez Sicherheitsdienst o „terroryzm” oraz „sabotaż” i skazani na karę śmierci. Ostatecznie, 8 marca 1945 roku, Oberdak został stracony w odwecie za zamach na wysokiego oficera SS. Łącznie zginęło wówczas 263 więźniów, których ciała pochowano w masowym grobie koło Ugchelen. Franklin Coslett przetrwał i w dniu 12 kwietnia 1945 roku został uwolniony z obozu w Westerbork.

Po zakończeniu wojny, dokonano identyfikacji ofiar, które nie przeżyły tej zbrodni; jedynie dwie ofiary pozostały nieznane. W roku 1990, Ludmiła Kaczmarska, starsza siostra Czesława, zgłosiła się do fundacji Oorlogsgravenstichting z prośbą o pomoc w odnalezieniu ciała swojego brata. W książce „Księga lotników polskich poległych, zmarłych i zaginionych 1939-1946” autorstwa Olgierda Cumfta i Huberta Kazimierza Kujawy znalazła informację o awaryjnym lądowaniu Czesława w pobliżu Zwolle. Dziennikarz Richard Schuurman podejął się pracy nad odnalezieniem jego szczątków i odkrył, że został pochowany jako „nieznany Holender” na cmentarzu Nationaal Ereveld Loenen w grobie E1253 w 1982 roku.

W listopadzie 2008 roku, na podstawie analizy DNA, dokonano identyfikacji szczątków Oberdaka, a jego pogrzeb z honorami wojskowymi odbył się 10 grudnia 2008 roku, w obecności jego 92-letniej siostry na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Z kolei we wrześniu 2009 roku, pośmiertnie odznaczono go Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Richard Schuurman, który prowadził badania nad historią Czesława, został w 2012 roku odznaczony przez ambasadora Rzeczypospolitej Polskiej w Królestwie Holandii Janusza Stańczyka Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej.

Literatura

W literaturze dotyczącej Czesława Oberdaka można znaleźć wiele interesujących publikacji, które dokładnie opisują życie i działalność tego wybitnego pilota.

• Olgierd Cumft oraz Hubert Kazimierz Kujawa opracowali pracę pod tytułem Księga lotników polskich poległych, zmarłych i zaginionych 1939-1946, wydaną przez Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej w 1989 roku. ISBN: 83-11-07329-5,
• Ważnym dokumentem w tej tematyce jest również książka Niebieska eskadra,
• Nie można pominąć także publikacji traktującej o 306 Dywizjonie myśliwskim „Toruńskim”,
• Richard Schuurman napisał dzieło Spoor naar Woeste Hoeve. De zoektocht naar de geëxecuteerde piloot Czesław Oberdak, które ukazało się w Hilversum w 2012 roku. ISBN: 978-90-8704-250-9.

---

Oceń: Czesław Oberdak

---