Stefan Ryś

---

Życiorys

Stefan Ryś przyszedł na świat 24 lipca 1906 roku w rodzinie Franciszka i Anny Korek. Swoją edukację rozpoczął w Gimnazjum im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie, gdzie zdobędzie świadectwo dojrzałości. Wkrótce po ukończeniu nauki, około 1930 roku, przeprowadził się do Gdyni, gdzie podjął pracę w Samodzielnym Referacie Informacyjnym Dowództwa Floty.

W trakcie kampanii wrześniowej 1939 roku Stefan był przypisany do sztabu Dowództwa Obrony Wybrzeża, aktywnie biorąc udział w obronie Oksywia. Z uwagi na swoją przedwojenną działalność stał się celem poszukiwań Gestapo, co zmusiło go do ucieczki w okolice Nowego Sącza dla własnego bezpieczeństwa. Od listopada 1939 roku zaangażował się w działalność konspiracyjną w strukturach SZP-ZWZ, organizując przerzuty ludzi przez Słowację na Węgry.

Od marca 1941 roku zamieszkiwał w Warszawie, na ulicy Podhalańskiej 27. Od kwietnia tego samego roku pełnił funkcję zastępcy Bernarda Zakrzewskiego, który był szefem Wydziału Bezpieczeństwa i Kontrwywiadu w Oddziale II Komendy Głównej ZWZ-AK. Miał wówczas stopień plutonowego podchorążego rezerwy. Do jego obowiązków należał m.in. bezpośredni nadzór nad Referatem 993. Wyżej wymieniony awansował go na podporucznika rozkazem L. 46/BP, który datowany był na 10 sierpnia 1942 roku.

W sierpniu 1943 roku Bernard Zakrzewski opisał go we wniosku odznaczeniowym jako osobę „Bardzo odważną, wyjątkowo pracowitą, poświęcającą wszystko dla służby”. Ryś był również odpowiedzialny za organizację akcji wojskowych. W późniejszym czasie występował pod fałszywym nazwiskiem „Stanisław Rutkowski”. Po aresztowaniu, 19 lipca 1944 roku, trafił na Pawiak, jednak w nocy z 27 na 28 lipca udało mu się uciec, a wykupienie zorganizował Stanisław Leszczyński.

2 września 1944 roku, podczas powstania warszawskiego, został ujęty i osadzony w obozie przejściowym w Pruszkowie, skąd następnie przewieziono go do obozu koncentracyjnego w Gross-Rosen. Z dniem 30 września 1944 roku, w wyniku rozkazu L. 498/BP z 2 października, mianowany został porucznikiem czasu wojny. W marcu 1945 roku oboz w Gross-Rosen został wyzwolony przez wojska radzieckie, co pozwoliło Rysiowi na powrót do rodzinnego Krakowa.

Po wojnie żył w Kosowie koło Świecia, gdzie zarządzał gospodarstwem rolnym. Osobiście przekazał tzw. kartotekę Rysia, zawierającą ewidencję agentów Gestapo, na ręce pułkownika Józefa Różańskiego, dyrektora Departamentu Śledczego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Dnia 28 stycznia 1946 roku został aresztowany, a jego pobyt w więzieniu trwał do 5 lutego 1947 roku. Od 1948 roku mieszkał w Gdyni, gdzie 26 stycznia 1949 roku ponownie wpadł w ręce organów ścigania. Wyrokiem Sądu Wojewódzkiego m.st. Warszawy z 4 marca 1954 roku skazany został na 6 lat pozbawienia wolności, jednak 31 stycznia 1955 roku został zwolniony. Sąd Najwyższy zrehabilitował go 15 grudnia 1956 roku.

Po wyjściu na wolność Stefan Ryś pracował w Gdańskiej Fabryce Farb i Olejów w Oliwie, gdzie doszedł do stanowiska kierownika działu zaopatrzenia. Zmarł w Gdyni 24 września 1975 roku i został pochowany na cmentarzu Witomińskim w Gdyni (kwatera 12-12-13). Warto dodać, że był kuzynem Zbigniewa Rysia, podchorążego Armii Krajowej oraz Józefa Jońca, księdza i pułkownika, który uczestniczył w bitwie pod Monte Cassino.

Ordery i odznaczenia

Stefan Ryś był odznaczonym bohaterem, który otrzymał szereg prestiżowych wyróżnień za swoje zasługi. Poniżej przedstawiamy jego najważniejsze odznaczenia:

• krzyż srebrny orderu virtuti militari nr 12731,
• krzyż walecznych – 22 września 1944,
• złoty krzyż zasługi z mieczami – 19 lutego 1944.

---

Oceń: Stefan Ryś

---