Tadeusz Lehr-Spławiński

Nauka i edukacja

Tadeusz Lehr-Spławiński to postać niezwykle istotna w historii polskiego językoznawstwa. Urodził się 20 września 1891 roku w Krakowie, gdzie również zmarł 17 lutego 1965 roku. Jako wybitny slawista, posiadał znaczący wkład w rozwój badań nad językami słowiańskimi.

W ciągu swojej kariery akademickiej, był profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego, czołowej polskiej uczelni, gdzie rozwijał swoją pasję do językoznawstwa. Pełnił również funkcję rektora tej prestiżowej instytucji w latach 1938–1939 oraz w okresie powojennym, 1945–1946. W swojej wiedzy i działalności łączył elementy akademickie z katolickim zaangażowaniem.

Jako wiceprezes Komisji Intelektualistów i Działaczy Katolickich, jego działalność wykraczała poza mury uczelni, wpływając na życie intelektualne i społeczne swojego czasu. Jego dziedzictwo jest wciąż żywe i inspirujące dla kolejnych pokoleń badaczy i studentów.

Życiorys

Tadeusz Lehr-Spławiński przyszedł na świat 20 września 1891 roku w Krakowie, w rodzinie, gdzie jego ojcem był inżynier Edward Lehr, a matką Maria ze Spławińskich. Jego edukacja rozpoczęła się w krakowskim Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego, gdzie zdobywał wiedzę, która miała znacząco wpłynąć na jego karierę akademicką. W latach 1909-1915 studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie zgłębiał zagadnienia związane z językoznawstwem, historią literatury polskiej oraz filologią klasyczną, a następnie kontynuował naukę w Wiedniu.

W okresie od 1915 do 1918 roku nauczał języka polskiego w Zakopanem. Po zakończeniu tej pracy, w 1918 roku, uzyskał tytuł docenta na UJ, a w 1922 roku został profesorem zwyczajnym filologii słowiańskiej na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Jego znacząca kariera akademicka osiągnęła szczyt w 1938 roku, kiedy to został wybrany rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego (na kadencję od 9 maja 1939 roku do lat akademickich 1939/1940 do 1940/1941). Oprócz tego, pełnił honorową rolę członka Rady Przybocznej Miasta Krakowa w 1939 roku.

Jednakże, w obliczu wyzwań historycznych, 6 listopada 1939 roku został aresztowany przez hitlerowców podczas operacji znanej jako „Sonderaktion Krakau”. Po zwolnieniu w lutym 1940, brał aktywny udział w tajnym nauczaniu, kontynuując swoją stosunkowo młodą karierę akademicką. Po zakończeniu II wojny światowej w 1945 roku, powrócił na stanowisko rektora UJ, które piastował do 1946. Po wojnie prowadził Katedrę Filologii Słowiańskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 1945-1962.

Lehr-Spławiński był także pasjonatem badań nad gramatyką historyczną języków słowiańskich, historią Słowian oraz etnografią. Był mocno zaangażowany w działalność Komitetu Słowiańskiego w Polsce, wierząc w teorię autochtonicznego pochodzenia Słowian, które miało swoją praojczyznę w rejonie dorzecza Odry i Wisły. Był członkiem PAU, Polskiej Akademii Nauk (od 1952), a także Instytutu Słowiańskiego w Pradze i Towarzystwa Naukowego we Lwowie, mając na swoim koncie m.in. tytuł doktora honoris causa uniwersytetów w Pradze i Sofii.

W życiu prywatnym, od 16 września 1919 roku był mężem Marii z Kopystyńskich, która niestety zmarła w 1934 roku. Tadeusz Lehr-Spławiński zmarł w Krakowie, a jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Rakowickim (pas 2-płn.-5), gdzie spoczywa w niesłabnącej pamięci rodaków.

Ordery i odznaczenia

W uznaniu za swoje wybitne osiągnięcia, Tadeusz Lehr-Spławiński został odznaczony wieloma prestiżowymi nagrodami i orderami. Oto lista jego odznaczeń:

  • krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 20 września 1951 roku,
  • krzyż Komandorski Orderu Świętego Sawy, przyznany przez Jugosławię,
  • krzyż Komandorski Orderu Lwa Białego, nadany przez Czechosłowację w 1957 roku.

Dzieła

Tadeusz Lehr-Spławiński był osobą o niezwykle wszechstronnej wiedzy i umiejętnościach. Jako encyklopedysta zyskał uznanie i był częścią zespołu redakcyjnego, który pracował nad wielotomowym słownikiem encyklopedycznym. Słownik starożytności słowiańskich ukazał się w latach 60-90 XX wieku.

W ciągu swojej kariery napisał lub współtworzył ponad 400 prac naukowych, wśród których można wymienić:

  • O mowie Polaków w Galicji Wschodniej,
  • O pochodzeniu i praojczyźnie Słowian,
  • Kaszubi: kultura ludowa i język.

Przypisy

  1. LEHR-SPŁAWIŃSKI, Tadeusz [online], Polska Akademia Nauk - Członkowie PAN [dostęp 03.02.2023 r.]
  2. Jan WiktorJ.W. Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803–2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018.
  3. a b c Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939.
  4. Nowy rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego. „Gazeta Lwowska”, nr 105 z 11.05.1938 r.
  5. Komunikaty. „Gazeta Lwowska”, nr 89 z 28.04.1922 r.
  6. Janusz Stefaniak, Komisja Intelektualistów i Działaczy Katolickich, [w:] Encyklopedia Białych Plam, t. XIX, Suplement, Radom 2005.
  7. Wysokie odznaczenia czechosłowackie dla polskich działaczy [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 59, 11.03.1957 r.
  8. M.P. z 1951 r. nr 93, poz. 1275 „za wybitną działalność naukową”.
  9. Praca zbiorowa 1964.

Oceń: Tadeusz Lehr-Spławiński

★★★★★
Średnia ocena:4.69 Liczba ocen:5