Simona Kossak

---

Życiorys

Simona Kossak przyszła na świat w Krakowie. Jej edukacja rozpoczęła się w Żeńskiej Szkole Miejskiej, gdzie uczęszczała od 1950 roku. Następnie w latach 1957–1961 kształciła się w IX Liceum Ogólnokształcącym im. Józefy Joteyko. Po ukończeniu szkoły średniej próbowała swoich sił na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie, jednak nie zdała egzaminu praktycznego.

W wyniku tego podjęła decyzję o przystąpieniu do egzaminów na Wydziale Filologii Polskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie została przyjęta. W 1962 roku zdawała również egzaminy na kierunek historii sztuki, lecz nie osiągnęła sukcesu. Wkrótce potem, w tym samym roku, rozpoczęła pracę w Instytucie Zootechniki w Balicach, gdzie początkowo pełniła funkcję telefonistki, a z czasem awansowała na stanowisko starszej techniczki maszyn analityczno-statystycznych, zajmując się wprowadzaniem danych statystycznych do maszyn.

W 1963 roku Simona podejmowała kolejną próbę i zdawała egzamin na biologię, niestety również bez powodzenia. Jednak w 1964 roku we właściwy sposób zaliczyła egzamin i postanowiła zwolnić się z Instytutu, by zacząć studia na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1965 roku osiągnęła wyróżniający tytuł – jako pierwsza kobieta w historii UJ została wybrana Mistrzynią Bractwa Żakowskiego.

Jej największe zainteresowania skupiały się na wykładach z zoopsychologii, które prowadził prof. Wojtusiak, będący promotorem pracy magisterskiej Kossak. W okresie wakacyjnym Simona spędzała czas na wędrówkach po Bieszczadach i Tatrach, a także uczestniczyła w obozach jeździeckich, co z pewnością miało ogromny wpływ na jej przyszłą karierę zawodową.

Praca naukowa

Simona Kossak, znakomita postać w dziedzinie nauk leśnych, uzyskała tytuł magistra w 1970 roku pod merytorycznym okiem Romana J. Wojtusiaka. Jej praca magisterska zatytułowana Dźwięki wydawane przez ryby z gatunku Hemichromis bimaculatus w zależności od natężenia światła wzbudziła uznanie i została wyróżniona publikacją w Zeszytach Naukowych UJ.

W 1980 roku, Rada Naukowa Instytutu Badawczego Leśnictwa w stolicy nadała jej stopień doktora nauk leśnych z wyróżnieniem, opierając się na rozprawie doktorskiej dotyczącej Badania nad sytuacją troficzną sarn na siedlisku boru mieszanego świeżego w Puszczy Białowieskiej.

W 1991 Kossak obroniła pracę habilitacyjną zatytułowaną Środowiskowe i wewnątrz-gatunkowe uwarunkowania zachowań pokarmowych sarn (Capreolus capreolus L.) w środowisku leśnym, co zaowocowało uzyskaniem z wyróżnieniem stopnia naukowego doktora habilitowanego nauk leśnych.

W roku 2000, po latach intensywnej pracy w dziedzinie, zdobyła tytuł naukowy profesora nauk leśnych.

Przez wiele lat rozwijała swoją karierę w Zakładzie Badania Ssaków Polskiej Akademii Nauk w Białowieży oraz w Instytucie Badawczym Leśnictwa w Zakładzie Lasów Naturalnych, gdzie od stycznia 2003 roku pełniła funkcję kierownika.

Warto również wspomnieć, że była jedną z głównych architektek unikalnego w skali światowej urządzenia – odstraszacza UOZ-1, które ma na celu ostrzeganie dzikich zwierząt przed nadjeżdżającymi pociągami.

Simona Kossak odznaczała się bezkompromisowymi przekonaniami oraz działaniami na rzecz ochrony przyrody, z szczególnym uwzględnieniem Puszczy Białowieskiej, gdzie spędziła ponad trzy dekady w starej leśniczówce Dziedzinka.

W 2000 roku, w uznaniu jej wkładu w naukę oraz promocję ochrony przyrody, została uhonorowana Złotym Krzyżem Zasługi.

Życie prywatne

Simona Kossak pochodziła z rodziny artystycznej o bogatej historii. Była córką Jerzego Kossaka, siostrą Glorii Kossak, wnuczką Wojciecha Kossaka oraz prawnuczką Juliusz Kossaka, wszyscy znani malarze. Jej rodzina obfitowała także w literackie talenty, jako że była bratanicą pisarek Magdaleny Samozwaniec oraz Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej.

W jej życiu istotną rolę odegrał Lech Wilczek, jej partner życiowy, którego poznała po przeprowadzce do leśniczówki Dziedzinka, usytuowanej w Puszczy Białowieskiej, w pobliżu Białowieży. W 2011 roku, na pamiątkę ich wspólnych chwil, ukazał się album przygotowany przez Lecha Wilczka, zatytułowany „Spotkanie z Simoną Kossak”, wypełniony fotografiami oraz wspomnieniami z czasów, gdy razem tworzyli dom w leśniczówce.

Pod koniec życia, Simona zmagająca się z chorobą nowotworową, zmarła 15 marca 2007 roku w białostockim szpitalu. Jej pogrzeb miał miejsce 22 marca w kościele parafialnym pw. św. Wojciecha w Porytem, a ciało zmarłej pochowano na lokalnym cmentarzu parafialnym.

Odznaczenia i nagrody

W dniu 18 marca 2017 Simona Kossak uhonorowana została patronatem drogi w Białowieży, która prowadzi do leśniczówki „Dziedzinka”. Uroczystość przecięcia wstęgi zgromadziła zarówno mieszkańców, jak i przyjaciół patronki oraz przedstawicieli władz lokalnych.

W 2003 roku została uhonorowana tytułem Osobowości Radiowej Roku przez Polskie Radio Gdańsk. Nagroda ta została przyznana za jej wkład w popularyzowanie wiedzy z zakresu przyrody w mediach radiowych, a dokładniej w roku 2004.

• Medal im. Wiktora Godlewskiego (2003),
• Złoty Krzyż Zasługi (2000),
• Złota Odznaka Za Zasługi dla Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (1997).

Simona Kossak stała się także patronką następujących instytucji edukacyjnych:

• Przedszkole Samorządowe nr 77 „Rumiankowe Przedszkole” im. Simony Kossak w Białymstoku (od 2012),
• Szkoła Podstawowa nr 4 im. Simony Kossak w Białymstoku (od 2016),
• Szkoła Podstawowa im. Simony Kossak w Dobrzyniówce (od 2022),
• Prywatne Technikum Weterynarii Nr 1 im. Simony Kossak w Warszawie (od 2022).

Działalność edukacyjna

Działalność edukacyjna Simony Kossak obejmowała imponujący zakres aktywności, w tym badania, dokumentacje naukowe, filmy przyrodnicze, a także artykuły popularnonaukowe oraz książki. Całość jej dorobku liczy setki opracowań, które miały na celu rozpowszechnienie wiedzy o przyrodzie i ochronie środowiska.

Publikacje

Wśród najważniejszych książek, które wyszły spod pióra Kossak, znajdują się:

• Trzy żywioły, Marginesy, Warszawa 2022, ISBN 978-83-67262-07-1,
• O zwierzętach i przyrodzie z płytą CD, Fundacja Sąsiedzi, Białystok 2019, ISBN 978-83-64505-80-5,
• O ziołach i zwierzętach, wydanie I – Marginesy, Warszawa 2017, ISBN 978-83-65586-69-8; wydanie II (zmieniony projekt okładki) – Marginesy, Warszawa 2017, ISBN 978-83-65780-72-0; wersja audiobook (8 godzin i 52 minuty, czytana przez Annę Apostolakis), Marginesy, Warszawa 2018, ISBN 978-83-65973-20-7,
• Opowieści z Dziedzinki, Fundacja Sąsiedzi, Białystok 2017, ISBN 978-83-64505-47-8,
• Opowieści, Fundacja Sąsiedzi, 2016, ISBN 978-83-64505-28-7,
• Gawędy Simony Kossak, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Białymstoku, Białystok 2011, ISBN 978-83-930244-3-8 (całość), obejmująca trzy tomy: Powietrze, Woda i Ziemia z wydaniami DVD z serią Rok w puszczy,
• Dlaczego w trawie piszczy? Gawędy Simony Kossak, album i cztery audiobooki (CD mp3), Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Białymstoku, Białystok 2010; wyd. II 2015,
• Serce i Pazur. O uczuciach zwierząt, Publikator, 2010, ISBN 978-83-86462-10-0; wydanie II – MPEC, 2010; wydanie III – Marginesy, Warszawa 2019, ISBN 978-83-66140-23-3,
• Saga Puszczy Białowieskiej, Oficyna Wydawnicza Muza, Warszawa 2001, ISBN 83-7200-797-7; wydanie II – Marginesy, Warszawa 2016, ISBN 978-83-65282-70-5; wydanie III (zmieniony projekt okładki) – Marginesy, Warszawa 2018, ISBN 978-83-65973-40-5,
• Wilk – zabójca zwierząt gospodarskich?, Agencja Reklamowo-Wydawnicza A. Grzegorczyk, Warszawa 1998, ISBN 83-86902-57-4,
• Opowiadania o ziołach i zwierzętach – zgodnie z naturą swojego gatunku, Alfa-Wero, Warszawa 1995, ISBN 83-7001-878-5.

Audycje radiowe

Wielką popularnością cieszyła się audycja radiowa pt. Dlaczego w trawie piszczy?, emitowana przez Polskie Radio Białystok oraz inne regionalne stacje od 2001 roku. Pomimo trudnych momentów w życiu, związanych z chorobą, Simona Kossak kontynuowała nagrywanie kolejnych odcinków.

Filmy i reportaże

Ważnym elementem twórczości Kossak były również filmy przyrodnicze. Seria Rok w Puszczy, która miała premierę w Telewizji Polskiej Białystok w 2001 roku, składała się z dokumentów, takich jak:

• Huczka,
• Wycie wilka,
• Kwietniowe ropuchy,
• Oko w oko z bobrem,
• Marcowe gody,
• Lipcowe pszczoły.

W kulturze

Fonografia

Wśród rozmaitych form sztuki, fonografia odgrywa szczególną rolę w przybliżaniu postaci Simony Kossak. Można usłyszeć jej historię w reportażu autorstwa Anety Gałaburdy, emitowanym przez Polskie Radio Białystok w dniu 15 marca 2017 roku. Opowieść o życiu oraz dokonaniach Simony możemy również znaleźć w audycji Michała Nogasia, która poświęcona jest drugiemu wydaniu Sagi Puszczy Białowieskiej, a także w rozmowie z Joanną Kossak (Matysek) oraz Lechem Wilczkiem, wyemitowanej w Polskim Radiu Program III 2 maja 2016 roku. Nie można pominąć audycji datowanej na 2002 rok, prowadzonej przez Jerzego Leszczyńskiego i Jarosława Iwaniuka, w której temat puszczy i jej tajemnic staje w centrum uwagi.

Filmografia

W obszarze filmowym Simona Kossak zyskała również swoje miejsce. Powstał film fabularny Adriana Panka, który jest planowany na rok 2024. Także film dokumentalny Natalii Korynckiej-Gruz, wydany w 2021 roku, oraz dokument Beaty Hyży-Czołpińskiej, zatytułowany Miejsce w raju, emitowany przez Telewizję Polską Białystok w 2014 roku, przyciągają uwagę widzów oraz pasjonatów przyrody.

Teatr

Kultura teatralna również ma swoje odniesienia do osobowości Simony Kossak. Monodram Agnieszki Przepiórskiej pod tytułem Simona K. Wołająca na puszczy był premierowo wystawiony w listopadzie 2021 roku w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. Kolejnym przedstawieniem jest dramat Elżbiety Chowaniec, Dama z Łasiczką, który został wyreżyserowany przez Katarzynę Łęcką w 2018 roku w ramach projektu TEATROTEKA, realizowanego przez Wytwórnię Filmów Dokumentalnych i Fabularnych.

Literatura

W literackim świecie Simona Kossak jest osobą wyjątkową, o czym świadczy kilka ciekawych publikacji. Na uwagę zasługuje album wspomnieniowy, autorstwa Lecha Wilczka, który był życiowym partnerem Simony i nosi tytuł Spotkanie z Simoną Kossak. Pierwsze wydanie powstało we współpracy z Stowarzyszeniem Mieszkańców Białowieży – Gminą Marzeń oraz Chyra i Logo-art w 2011 roku, a zmienione wydanie II ukazało się w 2012 roku nakładem Wydawnictwa Uniwersyteckiego Trans Humana. W 2015 roku ukazała się biografia Simona. Opowieść o niezwyczajnym życiu Simony Kossak, napisana przez Annę Kamińską i wydana przez Wydawnictwo Literackie. Ciekawą pozycją jest także książka Marii Pettersson pt. Historian jännät naiset, która przedstawia biografie fascynujących kobiet z całego świata, a wydano ją w 2020 roku przez fińskie wydawnictwo Atena. Dzieło dla dzieci, zatytułowane Simona Kossak. Mieszkanka dzikiej puszczy, autorstwa Agnieszki Ludwig-Słomczyńskiej z ilustracjami Marcina Bruchnalskiego, ukazało się w 2021 roku w serii Oni zmienili świat przez Wydawnictwo Czarna Owca. Na koniec warto wspomnieć o książce Keggie Carew pt. Beastly. A New History of Animals and Us, która została opublikowana w Wielkiej Brytanii w 2023 roku przez Canongate Books.

---

Oceń: Simona Kossak

---