Jan Biały

Wojsko i służby mundurowe

Jan Biały, znany również pod pseudonimami „Kadłub” oraz „Pokrywka”, urodził się 16 czerwca 1897 roku w Krakowie i zmarł 2 października 1984 roku w Bytomiu. Był on nie tylko oficerem Armii Polskiej, ale także pułkownikiem pilotem w Wojsku Polskim. W swoim życiu służył w różnych formacjach wojskowych, w tym w Polskich Siłach Zbrojnych oraz Armii Krajowej, gdzie pełnił funkcję dowódcy 304 dywizjonu bombowego.

Jan Biały brał aktywny udział w wielu istotnych wydarzeniach historycznych, takich jak wojna polsko-bolszewicka, kampania wrześniowa oraz Powstanie Warszawskie. Po zakończeniu II wojny światowej, doświadczył represji ze strony NKWD i UB, co uczyniło jego los niezwykle dramatycznym.

Warto również wspomnieć, że Jan Biały był cichociemnym – członkiem elitarnej grupy spadochroniarzy, którzy mieli na celu wspieranie walki z okupantem. Jego bogate umiejętności językowe obejmowały znajomość niemieckiego, ukraińskiego oraz angielskiego. Otrzymał Zwykły Znak Spadochronowy nr 0189 oraz Bojowy Znak Spadochronowy nr 1964, co podkreśla jego zaangażowanie i determinację w służbie wojskowej.

Życiorys

Jan Biały rozpoczął swoją edukacyjną podróż w renomowanej instytucji, jaką było Gimnazjum św. Anny w Krakowie. Wielkim osiągnięciem stało się zdanie egzaminu dojrzałości w 1915 roku.

I wojna światowa i wojna polsko-bolszewicka

W październiku 1915 roku Jan Biały rozpoczął służbę w armii monarchii austro-węgierskiej. Po intensywnej nauce w szkole oficerskiej w Opawie i odbyciu w niej służby od stycznia 1916 roku, objął stanowisko dowódcy plutonu w pułku piechoty, walcząc m.in. na froncie włoskim. Po zniewoleniu bolesnych doświadczeń od 1 listopada, wreszcie uwolniony, przystąpił do Armii gen. Józefa Hallera, przydzielony do różnych jednostek walczył nieustrudzenie w kluczowych kampaniach.

Okres międzywojenny

Po zakończeniu działań wojennych Biały rozpoczął pracę w Ministerstwie Spraw Wojskowych, kontynuując rozwój poprzez udział w licznych szkoleniach wojskowych. Pracując dla 11 Dywizji Piechoty w Stanisławowie, zdobył również umiejętności lotnicze w różnych regionach Polski. Jego kariera rozwijała się dynamicznie, włącznie z dowództwem jednostek wojskowych.

Jego służba oznaczała także przenosiny z jednej eskadry do drugiej, co pozwoliło mu wzmocnić swoje kompetencje w różnych rolach, nawet w obliczu wypadków, które jednak nie złamały jego determinacji. W wyniku jednego z tych incydentów, pomimo licznych wyzwań, Jan Biały nadal rozwijał swoje umiejętności i osiągał kolejne awanse.

II wojna światowa

Podczas kampanii wrześniowej pełnił rolę dowódcy 2 Dywizjonu Bombowego w Brygadzie Bombowej, uczestnicząc w kluczowych operacjach wojennych. Po agresji Związku Radzieckiego w 1939 roku przekroczył granicę z Rumunią, gdzie został internowany, lecz skutecznie uciekł do Bejrutu, a potem do Marsylii we Francji. W Wielkiej Brytanii wstąpił do Polskich Sił Powietrznych.

We współpracy z różnymi jednostkami, w tym z Jerzym Iszkowskim, Bronisławem Lewkowiczem oraz Edmundem Marynowskim, Biały uczestniczył w misjach bojowych i słynnych bitwach. Dzięki aktywnej pracy w różnych jednostkach lotniczych zdobył uznanie jako przywódca oraz przejawił niezwykłe umiejętności pilotażu i taktyki.

W 1943 roku zaangażował się w przygotowania do służby w Polsce, co zaowocowało jego udziałem w operacjach cichociemnych. Wiosną 1944 został przerzucony do Polski, angażując się w działalność Armii Krajowej oraz akcje związane z Powstaniem Warszawskim. Próba zdobycia strategicznego lotniska Okęcie niestety zakończyła się niepowodzeniem.

Po wojnie

Po zakończeniu wojny Jan Biały zmierzył się z wieloma trudnościami w powojennej Polsce. Aresztowany przez NKWD, doświadczył traumatycznych miesięcy w więzieniach, jak więzienie w Krakowie przy ul. Montelupich. Po zwolnieniu zdecydował się na wyjazd do Włoch, a następnie do Wielkiej Brytanii, gdzie ponownie dołączył do Polskich Sił Powietrznych.

W 1948 roku wraz z rodziną powrócił do kraju i osiadł w Bytomiu. Pracując m.in. jako inspektor BHP, a także jako nauczyciel angielskiego, zdołał przetrwać trudne lata komunistycznej rzeczywistości w Polsce. Po przejściu na emeryturę, zmarł 2 października 1984 roku. Jan Biały spoczął na cmentarzu parafialnym Mater Dolorosa w Bytomiu, upamiętniając swoje niezwykle heroiczne życie.

Awanse

Jan Biały zdobył szereg awansów wojskowych na przestrzeni swojej kariery, co potwierdza jego zaangażowanie oraz umiejętności w służbie. Jego awanse obejmowały:

  • podporucznik – ze starszeństwem od 5 listopada 1918,
  • porucznik – 20 marca 1920, ze starszeństwem od 1 czerwca 1919,
  • kapitan – 18 lutego 1930, ze starszeństwem od 1 stycznia 1930 oraz 1. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych,
  • major – ze starszeństwem od 18 marca 1937, z 7. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa, grupa liniowa,
  • podpułkownik – 3 maja 1940,
  • pułkownik – 15 czerwca 1944, ze starszeństwem od 28 kwietnia 1944,
  • oficer dyplomowany – 1 września 1944.

Ordery i odznaczenia

Jan Biały był odznaczanym żołnierzem, którego bohaterskie działania zostały uhonorowane wieloma prestiżowymi nagrodami. Poniżej przedstawiono wyróżnienia, którymi został obdarzony.

  • Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 8399,
  • Krzyż Walecznych – trzykrotnie, „za czyny męstwa i odwagi wykazane w bojach toczonych w latach 1918–1921”,
  • Krzyż Walecznych – dwukrotnie, „za czyny męstwa i odwagi wykazane w wojnie rozpoczętej 1 września 1939 roku”,
  • Medal Lotniczy – czterokrotnie,
  • Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami – za działalność w Armii Krajowej,
  • Srebrny Krzyż Zasługi – przyznany 10 listopada 1928 roku,
  • Krzyż Partyzancki,
  • Krzyż Armii Krajowej,
  • Warszawski Krzyż Powstańczy,
  • Polowa Odznaka Pilota nr 1297,
  • Odznaka za Rany i Kontuzje.

Życie rodzinne

Jan Biały był synem Józefa, adwokata, oraz Jadwigi, pochodzącej z rodziny nauczycielskiej, noszącej nazwisko Szymoniak. W 1938 roku związał się małżeństwem ze Zdzisławą, z domu Szkonter, która była łączniczką Armii Krajowej i przyszła na świat w 1915 roku.

Para doczekała się syna, Janusza, który żył w latach 1939-1966 i wybrał zawód lekarza.

Upamiętnienie

W dniu 2 marca 2013 roku na froncie kamienicy znajdującej się przy ulicy Jagiellońskiej 19 w Bytomiu, w miejscu, gdzie mieszkał pułkownik Jan Biały, miało miejsce uroczyste odsłonięcie tablicy pamiątkowej. Na tablicy znaleźć można napis, który informuje, że w tym domu w latach 1948–1984 mieszkał płk dypl. pilot Jan Biały ps. Kadłub (1897–1984). Był on żołnierzem w czasie I wojny światowej, a także w wojnie polsko-bolszewickiej oraz II wojnie światowej.

Od 1918 roku, Biały był oficerem w „Błękitnej Armii” dowodzonej przez gen. Józefa Hallera, a później w 28. Pułku Piechoty Strzelców Kresowych. W 1925 roku rozpoczął służbę w Pułku Lotniczym w Krakowie. Podczas kampanii wrześniowej pełnił rolę dowódcy II Dywizjonu Bombowego Lekkiego Armii „Kraków”. Był również pierwszym dowódcą 304. Dywizjonu Bombowego „Ziemi Śląskiej”, który nosił imię ks. Józefa Poniatowskiego w Polskich Siłach Powietrznych w Wielkiej Brytanii.

Jan Biały był cichociemnym oraz brał czynny udział w Powstaniu Warszawskim. Za swoje niezwykłe męstwo na polu walki otrzymał szereg wyróżnień, w tym Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari V klasy, trzykrotnie Krzyż Walecznych oraz Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami.

W dniach 2–3 marca 2013 roku zorganizowano po raz pierwszy Memoriał płk. Jana Białego, w ramach X Międzynarodowego Festiwalu Plastikowych Modeli Redukcyjnych Bytom 2013. Wydarzenie to miało na celu uhonorowanie jego postaci poprzez przyznanie nagrody za najciekawszy model samolotu związany z jego osobą. Zwycięzcą pierwszej edycji został Aleksander Górka z modelem samolotu PZL 23 B Karaś. Natomiast w 15–16 marca 2014 roku odbył się II Memoriał, podczas którego laureatem został Dariusz Sommerfeld za model Vickers Wellington Mk II.

W uznaniu dla zasług pułkownika, uchwałą Nr XXXIII/454/14 Rady Miejskiej w Bytomiu z dnia 23 czerwca 2014 roku, dotychczasowa ulica Aleksandra Fredry została przemianowana na ulicę Pułkownika Jana Białego. Uroczystość związana z otwarciem nowej ulicy oraz odsłonięciem tablicy pamiątkowej odbyła się 10 listopada 2014 roku.

Oceń: Jan Biały

★★★★★
Średnia ocena:4.79 Liczba ocen:17