Jan Jędrzejowicz (rotmistrz)

---

Życiorys

Jan Jędrzejowicz przyszedł na świat 23 stycznia 1879 roku w Krakowie, w rodzinie polskich Ormian, jako syn Adama i Gabrieli z Mierów. Jego edukacja rozpoczęła się w c.k. III Gimnazjum w Krakowie, gdzie w czerwcu 1897 roku ukończył naukę z odznaczeniem, zdobywając maturę w c. k. III Gimnazjum w Krakowie. Po gimnazjum podjął studia z zakresu prawa i ekonomii na renomowanych uczelniach w Krakowie, Wiedniu, Berlinie oraz Halle. W 1903 roku zakończył naukę w Królewskiej Wyższej Szkole Rolniczej w Berlinie.

W październiku 1900 roku rozpoczął służbę w cesarskiej i królewskiej Armii, gdzie został przydzielony do Pułku Huzarów Nr 8 stacjonującego w Jarosławiu. Na podporucznika awansował 1 listopada 1902 roku. W lutym 1904 roku został przeniesiony do Galicyjskiego Pułku Ułanów Nr 3 w Wiedniu. W 1905 roku uzyskał urlop, a w 1907 roku przeszedł do rezerwy, pozostając przypisanym do swojego pułku. Na stopień porucznika rezerwy awansował 1 maja 1909 roku. W trakcie I wojny światowej służył w swoich jednostkach, a 20 listopada 1914 roku został awansowany na rotmistrza rezerwy.

7 maja 1919 roku wstąpił do Wojska Polskiego, z zatwierdzeniem stopnia rotmistrza z datą 20 listopada 1918. Został zaliczony do I Rezerwy armii i powołany do służby na czas wojny. Jego przydział służbowy obejmował 8 Pułk Ułanów Księcia Józefa Poniatowskiego. Od 7 lipca do 14 października 1920 roku pełnił funkcję dowódcy garnizonu rzeszowskiego. W 1922 roku został zdemobilizowany i przeniesiony do rezerwy w 8 Pułku Strzelców Konnych, a od następnego roku do 8 Pułku Ułanów. 8 stycznia 1924 roku uzyskał zatwierdzenie stopnia rotmistrza z 1 czerwca 1919 roku, zajmując 51. lokatę w korpusie oficerów rezerwy jazdy.

W 1914 roku przejął zarządzanie majątkiem odziedziczonym po ojcu, a jako jedyny syn stał się jego prawnym właścicielem 20 września 1922 roku. Majątek ten był wart 844 tys. zł, przy zadłużeniu wynoszącym 32,4 tys. zł. Składał się z Staromieścia, Zaczernia oraz Głogowa Małopolskiego, który nabył w 1895 roku. Jędrzejowicz był jednym z 500 najbogatszych właścicieli ziemskich w II Rzeczypospolitej, a jego majątek obejmował również grunty budowlane w Rzeszowie oraz 3 tys. ha lasów. Jako największy właściciel ziemski w okolicy Rzeszowa, podobnie jak jego przodkowie, pełnił rolę marszałka Rady Powiatowej co najmniej od 1914 roku.

Wraz z Janem Gumińskim, Romanem Krogulskim i Andrzejem Plutą, zasiadał w Rzeszowskiej Powiatowej Komisji Ziemskiej, utworzonej w celu realizacji parcelacji dużych majątków na podstawie ustawy o reformie rolnej z 15 lipca 1920 roku. Skład komisji został 9 listopada 1920 roku oprotestowany przez zebranych działaczy PSL-Lewicy oraz posłów PSL-„Piast”, którzy uznali go za przeszkodę w realizacji reformy.

Przejął zarząd podupadłego majątku Czaple po zmarłym krewnym Stanisławie w 1925 roku. Dzięki swoim wpływom uzyskał cofnięcie decyzji o parcelacji od Urzędów Ziemskich w Przemyślu. Wbrew warunkom decyzji usunął dzierżawców żydowskich i wprowadzając polskich, zobowiązał ich do inwestycji oraz hodowli koni, co zapewniało im wykluczenie z parcelacji. Ostatecznie Czaple stały się jego własnością w 1931 roku, lecz już w 1933 roku sprzedał je Stefanowi Gumińskiemu, sąsiadowi z Zalesia.

W roku 1936 jego majątek w Staromieściu został przejęty pod przymusowy zarząd z powodu długów wynikających z nieudanych inwestycji zagranicznych oraz kryzysu lata 1929–1936. Folwark w Trzebownisku został wystawiony na licytację w ramach reformy rolnej. Po 1939 roku władze okupacyjne zniesły przymusowy zarząd Staromieścia i przekazały je właścicielowi, który mimo nadzoru niemieckiego zaopatrywał oddziały Armii Krajowej (AK) i organizował tajne nauczanie, a także zatrudniał Żydów z rzeszowskiego getta.

Jan Jędrzejowicz zmarł w 1942 roku w Rzeszowie, a jego ciało spoczęło w rodzinnej kaplicy na cmentarzu w Zaczerniu.

Działalność społeczna, gospodarcza i polityczna

Jan Jędrzejowicz był osobą o niezwykle szerokim zakresie działalności, która obejmowała zarówno inicjatywy społeczne, jak i gospodarcze oraz polityczne. W latach 1936–1939 pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Regionalnego Ziemi Rzeszowskiej, które zostało ustanowione w kwietniu 1935 roku. To stowarzyszenie miało na celu organizację Muzeum Ziemi Rzeszowskiej oraz promocję dziedzictwa kulturowego regionu.

Jako kolekcjoner i ekspert w dziedzinie umundurowania wojsk polskich, Jędrzejowicz znacząco przyczynił się do ochrony miejscowego dziedzictwa kulturowego. Dodatkowo, sprawował ważne funkcje w lokalnych instytucjach, będąc prezesem Bursy Wojewódzkiej w Lwowie oraz łowczym powiatowym w Rzeszowie.

W sferze gospodarczej, Jędrzejowicz zajmował kluczowe stanowiska w różnych spółkach akcyjnych. Był przewodniczącym rad nadzorczych w krakowskich spółkach takich jak Barwa Polska oraz Zakłady Przemysłu Szkolnego, a także w Przędzalni Głogów „Gospodarz” i w Towarzystwie Zaliczkowym i Kredytowym w Rzeszowie. Ponadto był członkiem rady nadzorczej Fabryki Czekolady A. Piasecki S.A. w Krakowie.

Na polu politycznym, Jędrzejowicz zaangażował się w obronę wielkiej własności ziemskiej. Od 1926 roku zasiadał w zarządzie Towarzystwa Rolniczego Okręgowego w Rzeszowie. Jego działalność polityczna była również związana z ideami konserwatywnymi, gdyż wchodził w skład Wydziału Stronnictwa Prawicy Narodowej w Krakowie. Po rozwiązaniu tej partii w 1937 roku, przystąpił do Obozu Zjednoczenia Narodowego, kontynuując swoją polityczną aktywność aż do wybuchu II wojny światowej.

Rodzina

Jan Jędrzejowicz był osobą o bogatym życiu rodzinnym. Związał się z Marią Natalią Tyszkiewicz-Kalenicką, z którą wziął ślub w 1912 roku w Krakowie. Z tego małżeństwa urodziło się sześcioro dzieci.

Wśród potomstwa znajdował się syn Jan Grzegorz, który urodził się w 1919 roku i zmarł w 2008 roku. Jan Grzegorz pełnił rolę oficera wywiadu Armii Krajowej i ożenił się z Zofią, córką znanego polityka endeckiego, Edwarda Dubanowicza, urodzoną w 1924 roku.

W 1944 roku, po śmierci męża, wdowa po Janie Jędrzejowiczu postanowiła przenieść się z córkami do Rzeszowa. Jan Grzegorz został wówczas przy rolniku zarządzającym majątkiem. W 1945 roku rodzina przeniosła się do Gliwic, gdzie Maria Natalia zmarła. Została pochowana obok swojego męża na cmentarzu w Zaczerniu.

Ordery i odznaczenia

Jan Jędrzejowicz, w pełni zasłużony rotmistrz, został uhonorowany wieloma odznaczeniami za swoje heroiczne działania. Jego dokonań nie można umniejszać, a lista wyróżnień, które otrzymał, odzwierciedla jego poświęcenie oraz oddanie służbie wojskowej.

• Krzyż Zasługi Wojskowej III klasy z dekoracją wojenną, przyznany za znakomitą działalność na polu walki, w czasie pełnienia obowiązków wobec nieprzyjaciela.
• Brązowy Medal Zasługi Wojskowej z mieczami, który można nosić na wstążce Krzyża Zasługi Wojskowej, jest kolejnym dowodem jego odwaga i determinacji.
• Krzyż Jubileuszowy Wojskowy, który stanowi przypomnienie jego trwającej służby.

---

Oceń: Jan Jędrzejowicz (rotmistrz)

---